Παναγιώτης Τσένος, Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων / συγγραφέας φορολογικών & οικονομικών μελετών

Σε ποια σημεία πρέπει να εστιάσει ο φορολογούμενος έως ότου θεσμοθετηθεί η οριστική κατάργηση των τεκμηρίων;

 

Εφόσον τελικά υλοποιηθεί η προαναγγελθείσα κατάργηση των τεκμηρίων, θα μπορούμε να μιλάμε για μια από τις πλέον ριζική μεταβολές στη φορολογία. Και θα αποτελεί μια πραγματικά δομική αλλαγή αν αναλογιστούμε ότι τα τεκμήρια εφαρμόζονται επί τέσσερις δεκαετίες, αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο του όλου φορολογικού οικοδομήματος.

Σε τρεις ξεχωριστές θεματικές ενότητες λοιπόν, θα εξετάσουμε για ποιο λόγο τα τεκμήρια αποτελούν έναν αδόκιμο τρόπο προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης, δημιουργώντας φορολογικές και κατ’ επέκταση κοινωνικές αδικίες. Προς επίρρωση συγκεκριμένων θέσεων και απόψεων που θα αναπτύξουμε, θα χρειαστεί να προβάλλουμε συγκεκριμένα επιχειρήματα και θα παραθέσουμε ένα ενδεικτικό παράδειγμα.

Θα δούμε τις ευεργετικές συνέπειες που επιφέρει η κατάργησή τους, εφόσον βέβαια αυτή οριστικοποιηθεί. Και θα παραθέσουμε το χρονοδιάγραμμα των δράσεων που θα ακολουθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά και ποια είναι τα ελεγκτικά και φορολογικά εργαλεία που θα τα υποκαταστήσουν. Πρόκειται δηλαδή για ένα μίνι αφιέρωμα, στα πλαίσια του οποίου κρίνουμε σκόπιμο να ξεκινήσουμε καταγράφοντας τι ακριβώς είναι και πως προκύπτει ο προσδιορισμός της ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης.

 

Τα τεκμήρια είναι μια έμμεση μέθοδος προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης. Και εδώ και χρόνια -ειδικά εν μέσω παρατεταμένης ύφεσης- ταλανίζουν τα ελληνικά νοικοκυριά. Αυτό απεικονίζεται και από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία που κατά καιρούς ανακοινώνονται από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων. Σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές, τρία στα δέκα νοικοκυριά πέφτουν στην παγίδα των τεκμηρίων και επί της ουσίας καλούνται να αποπληρώσουν φόρους που αναλογούν σε μεγαλύτερα από τα δηλωθέντα και πραγματικά εισοδήματά τους.

 

Χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

  • Τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων («πόθεν έσχες»)
  • Τεκμήρια δαπανών διαβίωσης

Στοιχεία «Πόθεν Έσχες» / Περιουσιακά στοιχεία που αν αποκτηθούν αποτελούν τεκμήριο

  • Αγορά αυτοκινήτων
  • Αγορά μοτοσικλετών
  • Αγορά σκαφών αναψυχής και πλοίων ή αεροσκαφών
  • Αγορά ακινήτων και ανέγερση οικοδομών
  • Κατασκευή πισίνας
  • Χρηματοδοτική μίσθωση ακινήτων
  • Χρονομεριστική μίσθωση ακινήτων
  • Αγορά επιχειρήσεων, εταιρικών μεριδίων, αλλά και χρεογράφων
  • Ποσά με τα οποία διενεργείται αύξηση μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου των εταιριών
  • Αγορά κινητών πραγμάτων άνω των 10.000 € (εξαιρούνται οι αγορές παγίου εξοπλισμού για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας)
  • Χορήγηση δανείων προς τρίτους
  • Εξόφληση δανείων ή πιστώσεων
  • Δωρεές ή γονικές παροχές ή χορηγίες χρηματικών ποσών, άνω των 300 € (δεν ισχύει το χρηματικό όριο για χορηγίες προς δημόσιο, δήμους, κοινότητες κλπ.)

Όπως φαίνεται από την παραπάνω λίστα, για τον προσδιορισμό των στοιχείων που αποτελούν πόθεν έσχες, ισχύει κατά περίπτωση το κόστος απόκτησης του περιουσιακού στοιχείου ή της αντίστοιχης δαπάνης.

 

Προσδιορισμός ετήσιας τεκμαρτής διαβίωσης

Εξαιρουμένων των παραπάνω πράξεων -που ούτως ή άλλως θα πρέπει να καλυφθούν από τα εισοδήματα ή με την πραγματοποίηση ανάλωσης κεφαλαίου, οι φορολογούμενοι έχουν να αντιμετωπίσουν τη λεγόμενη ετήσια αντικειμενική δαπάνη. Ο προσδιορισμός αυτής, βασίζεται στην εξής φιλοσοφία. Ανεξάρτητα από τα εισοδήματα που δηλώνει κάποιος βάσει λογιστικών βιβλίων ή βεβαιώσεων αποδοχών, η φορολογούσα αρχή υπολογίζει και επί της ουσίας επαναπροσδιορίζει με έμμεσο και σε κάθε περίπτωση θεωρητικό τρόπο, ποιο τεκμαίρεται ότι θα έπρεπε να είναι το ελάχιστο εισόδημα. Αυτό γίνεται κατ’ εφαρμογή συγκεκριμένων πινάκων, βάσει των περιουσιακών στοιχείων που έχει ο υπόχρεος ή βάσει συγκεκριμένων δαπανών που πραγματοποιεί και συνιστούν τεκμήριο.

Ειδικοί πίνακες και αριθμητικοί τύποι προσδιορισμού ισχύουν για τις οικίες (κύριες ή δευτερεύουσες) που χρησιμοποιούνται, τα αυτοκίνητα, όπως επίσης και για σκάφη αναψυχής και πισίνες. Από κει και πέρα, προστίθεται η ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης που ανέρχεται σε 5.000 € για έγγαμους και 3.000  € για άγαμους, τα δίδακτρα που καταβάλλονται για ιδιωτικά σχολεία, καθώς και τα ποσά που καταβλήθηκαν για αποπληρωμές δανείων.

Υπάρχει και μια σειρά λοιπών δαπανών που αποτελούν τεκμήριο, για τις οποίες δεν κρίνουμε σκόπιμο να κάνουμε ειδική μνεία σε αυτό το άρθρο. Σε κάθε περίπτωση όμως, να τονίσουμε ότι αυτή τη στιγμή τα τεκμήρια εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της φορολογικής πραγματικότητας, οπότε και απαιτείται η δέουσα προσοχή για την κάλυψή τους. Και εκ των πραγμάτων -σύμφωνα μάλιστα με τις επίσημες εξαγγελίες του οικονομικού επιτελείου- η κατάργησή τους θα πραγματοποιηθεί σταδιακά.

 

 

* Στο επόμενο, δεύτερο μέρος θα εξετάσουμε μεταξύ άλλων γιατί τα τεκμήρια συνιστούν ένα άδικο σύστημα προσδιορισμού της φορολογητέας ύλης και πώς υπονομεύουν τη χρηστή διαχείριση των χρημάτων που έχει στη διάθεσή του ένα νοικοκυριό.

 

 

 

Παναγιώτης Τσένος

Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων / συγγραφέας φορολογικών & οικονομικών μελετών

Απάντηση