Οι "αμαρτίες" μιας εταιρείας...

Μουστάκας Βασίλης, φοιτητής οικονομικών επιστημών ΑΠΘ:

Η Enron(έτος ίδρυσης 1987) μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (7^η στην κατάταξη) και μια από τις κυριότερες ενεργειακές εταιρείες μετά από 14 χρόνια λειτουργίας και απόλυτης επιτυχίας τον Δεκέμβρη του 2001 κήρυξε πτώχευση.

Πιο συγκεκριμένα η μετοχή της από την τιμή των 83 δολαρίων έπεσε κατακόρυφα φτάνοντας στην τιμή των 40 cents! Οι μέτοχοι της υπολόγισαν έτσι ζημίες των 68 δις.
Ακόμα 20.000 εργαζόμενοι της εταιρείας έχασαν τις δουλειές τους, τις συντάξεις τους εφόσον τις είχαν επενδυθεί (υποχρεωτικά) σε μετοχές τις εταιρίας χωρίς να μπορούν να τις πουλήσουν.
Επίσης μια ελεγκτική εταιρεία η Andersen, που κρατούσε πολύ ‘’στενές’’ σχέσεις με την Enron και με άλλοτε μεγάλο κύρος εξέπεσε από τις 5 πιο μεγάλες ελεγκτικές και 4000 υπάλληλοι έχασαν την δουλειά τους.
Το 15% του αμερικάνικου ΑΕΠ χάθηκε από την πτώχευση καθιστώντας αυτό το γεγονός ως ένα από τα μεγαλύτερα εταιρικά σκάνδαλα που διεπράχθησαν.

Και τώρα φτάνουμε στο σημείο (όχι μόνο εμείς) αλλά και οι μέτοχοι καθώς και οι εργαζόμενοι να αναρωτηθούμε πώς έγινε αυτό το πρωτάκουστο και μέχρι τότε ανήκουστο και αδιανόητο γεγονός;

Οι Πρακτικές της εταιρίας

Πίσω από αυτή την έκρηξη κρύβονται οι χειρισμοί και οι καταχρήσεις των στελεχών της εταιρείας, οι οποίοι έχοντας πλήρη απληστία και σε συνεργασία με την συνεργό Arthur Andersen “μαγείρευαν” τα στοιχεία της εταιρείας με σκοπό να κερδίσουν υπέρογκα ποσά. Τι έκαναν δηλαδή;

Αρχικά τα στελέχη της εταιρείας μαζί με τους “έμπιστους” ορκωτούς λογιστές χρησιμοποίησαν πρακτικές της λεγόμενης “Δημιουργικής Λογιστικής”. Δηλαδή δημιούργησαν εταιρείες βιτρίνες σε άλλες χώρες από τις οποίες ο AndrewFastow (πρώην CEO) εισέπραττε 45 εκατομμύρια δολάρια. Επίσης τα ελλείμματα και χρέη της εταιρείας μεταφέρονταν στους ισολογισμούς των πλασματικών εταιρειών με αποτέλεσμα την ψευδή παρουσίαση εσόδων στον δικό της ισολογισμό (ενώ είχε χρέος 30 δις) την αύξηση της αξίας της μετοχής και τη αύξηση της χρηματιστηριακής αξίας της. Πολλές εταιρείες και μέτοχοι έτσι εναποθέτησαν τα λεφτά τους στην εταιρεία χωρίς να ξέρουν την πραγματική της οικονομική κατάσταση με αποτέλεσμα να την ‘’πατήσουν’’ όταν οι εταιρεία δήλωσε πτώχευση.
Η ανηθικότητα των στελεχών της έφτασε σε τέτοιο σημείο ώστε να στοιχηματίζονται κεφάλαια της εταιρείας στην αγορά του πετρελαίου από traders της μαζί με την συγκατάθεση του KennethLay(CEO)! Οι αμαρτίες τους όμως δεν τελειώνουν μόνο εκεί.
Χρησιμοποιώντας τις λογιστικές μεθόδους εν ονόματι MarktoMarketέκλειναν μελλοντικά κέρδη την ίδια μέρα που υπέγραφαν συμφωνίες με άλλες εταιρείες, χωρίς να έχουν ούτε ένα έσοδο χωρίς να υπολογίζουν αστάθμητους παράγοντες που παρεμβάλλονταν στην σύσταση προϋπολογισμών. Όλα αυτά βέβαια με την ‘’φιλική’’ συγκατάθεση της ArthurAndersen πάντα, η οποία ενώ έβλεπε τα λάθη στα λογιστικά στοιχεία παρουσίαζε την επιχείρηση ώστε να ‘χει κέρδη και έδινε μεγάλη αξία στη μετοχή της παρασύροντας επενδυτές λόγω της μέχρι τότε αδιαμφισβήτητης εμπιστοσύνης της. Με αυτήν την πρακτική άλλωστε κέρδισαν 53 εκατομμύρια δολάρια ισχυριζόμενοι ότι έκλεισαν συμφωνία με την Blockbuster εταιρία ενώ δεν έγινε ποτέ αυτή η συμφωνία όταν η εταιρεία ήταν στα όρια της πτώχευσης.
Από τις σκανδαλώδεις πράξεις της δεν έλειψαν ούτε τα ‘’λαδώματα’’ και τα ‘’δώρα’’ σε δημόσια και πολιτικά πρόσωπα. Δημοσιογράφοι παρουσίαζαν την εταιρεία ως έναν επιτυχή κολοσσό χωρίς κανένα πρόβλημα νοθεύοντας την δημόσια γνώμη απέναντί της. Τα 2/3 των γερουσιαστών (κυρίως από το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων) έπαιρναν χρηματικά ποσά από τα στελέχη της εταιρείας καθώς και οι μισοί βουλευτές. Από αυτές τις πρακτικές και δωρεές της εταιρείας δεν έλειψε να επωφεληθεί μέχρι και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους που έλαβε μισό εκατομμύριο για την προεκλογική του καμπάνια από την Enron.

Επιπρόσθετα, με την απελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας η Enron δεν άργησε να επωφεληθεί την κατάσταση και να αισχροκερδήσει. Πιο συγκεκριμένα η εταιρεία διέκοπτε το ρεύμα στην πολιτεία της Καλιφόρνιας (Ενεργειακή κρίση Καλιφόρνιας), με την δικαιολογία λειτουργικών προβλημάτων, καταφέρνοντας να ανεβάσει την τιμή της κιλοβατώρας σε συνεργασία με άλλες εταιρείες ενέργειας. Με αυτό τον τρόπο έλεγχαν την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και δεν επέτρεπαν στους ανταγωνιστές να την ρίξουν και έκαναν εξαγωγές ενέργειας σε άλλες χώρες και όταν η τιμή της έπεφτε τις ξανα-αγόραζαν πίσω.

Έτσι φτάνουμε στις αρχές του 2000, όπου τα στελέχη της εταιρείας πουλάν τις μετοχές της και αποκόμισαν τεράστια κέρδη. Πιο συγκεκριμένα ο Ken Rice κέρδισε $53 εκατομμύρια, o Ken Lay (διευθύνων σύμβουλος, CEO) $300 εκατομμύρια, o Cliff Baxter (chief strategy officer) $35 εκατομμύρια o Jeff Skilling (πρώην CEO) $200 εκατομμύρια!!!

To καλοκαίρι του 2001 η μετοχή της εταιρείας πέφτει φτάνοντας στις 2 του Δεκέμβρη, στον “πάτο” αγγίζοντας τα 40 cents. Ύστερα από τις παράξενες και ύποπτες παραιτήσεις των Cliff Baxter και Jeff Skilling για “προσωπικούς λόγους” ξεκινάν οι έρευνες που θα αναδείξουν την αλήθεια. Μετά την αποχώρηση του Jeff, ο chairman Ken Lay ανέλαβε ως CEO προσπαθώντας να καθησυχάσει τους μετόχους και εργαζόμενους την ίδια στιγμή που η Andersen προσπάθησε να καταστρέψει κάθε έγγραφο που ενοχοποιεί την εταιρεία Enron. Στις 2 Δεκέμβρη όμως η εταιρεία δηλώνει πτώχευση αφήνοντας πίσω της τις καταστροφές που προαναφέρθηκαν.

Σειρά είχε τώρα ο πέλεκυς της δικαιοσύνης να επαναφέρει την τάξη απέναντι στην αλαζονεία των στελεχών!

Δικαστικές αποφάσεις και ποινές απέναντι στα πρόσωπα του σκανδάλου Kenneth Lay και Jeffrey Skilling

Ύστερα από 8 χρόνια δικαστηρίων:

Ο John Cliff Baxter, αυτοκτονεί γιατί δεν άντεξε τη δημόσια κατακραυγή
Ο Andy Fastow δήλωσε ένοχος για συνωμοσία στη διάπραξη της απάτης. Συμφώνησε να χάσει 23 εκατομμύρια δολάρια από τα περιουσιακά του στοιχεία
Το 2004 ο Jeff Skilling κατηγορήθηκε για την εκμετάλλευση εμπιστευτικών πληροφοριών και συνωμοσία με σκοπό την εξαπάτηση επενδυτών και πλήρωσε 23 εκατομμύρια δολάρια και το 2006 αποφασίστηκε φυλάκιση 24 ετών
Ο πρόεδρος της εταιρίας Ken Lay επίσης κατηγορείται για συνωμοσία διάπραξης απάτης. Η δίκη που ακολούθησε το 2006 τον καταδίκασε σε 45 χρόνια φυλάκιση. Μόλις άκουσε την ποινή που του επέβαλλαν οι δικαστές, πέθανε από ανακοπή.
Οι μέτοχοι της Enron μήνυσαν την εταιρία και τις τράπεζες για 20 δισεκατομμύρια δολάρια καταφέρνοντας να αποσπάσουν 45 εκατομμύρια δολάρια, χρήματα τα οποία διανεμήθηκαν σε θύματα λογιστικής απάτης.
Η ελεγκτική εταιρία Arthur Andersen καταδικάστηκε για παρακώλυση της δικαιοσύνης χάνοντας την αξιοπιστία της και την φήμη της.

Το κωμικό-τραγικό σημείο είναι ότι οι υπερασπιστές των κατηγορουμένων επέμειναν μέχρι τέλους ότι η εταιρία ήταν υγιής η πτώση της οφειλόταν στον πανικό που δημιουργήθηκε στις αγορές και όχι σε εκτεταμένες δαπάνες.

Επίλογος-Συμπεράσματα

Το συγκεκριμένο σκάνδαλο της Enron δημιουργεί απορίες σχετικά με τα ποια πρέπει να είναι τα όρια δράσης και πρωτοβουλίας των στελεχών μιας εταιρείας σε βάρος των μετόχων που δεν γνωρίζουν την πραγματική οικονομική κατάσταση της εταιρείας, καθώς στα πλαίσια του τότε (και πολλές φορές τώρα) οικονομικού συστήματος στόχευαν στην υπερδιόγκωση του ατομικού τους συμφέροντος. Χάρη στην αλαζονεία, την απληστία και την άκρως κερδοσκοπική τους συμπεριφορά κατάφεραν ένα μεγάλο πλήγμα στην σταθερότητα της οικονομίας. Έτσι στις 30 Ιουλίου του 2002 δημιουργείται η νομοθετικής πράξη Sarbanes–Oxly Act η οποία καθορίζει τις λειτουργίες μιας επιχείρησης απέναντι στα μέλη που την αποτελούν και στην κοινωνία και υιοθετείται μετέπειτα από πολλές χώρες νομοθετικές ρυθμίσεις εταιρικής διακυβέρνησης που είναι ένα σύστημα με το οποίο παρακολουθούνται και ελέγχονται οι επιχειρήσεις για την προστασία των συμφερόντων των εξωτερικών επενδυτών (μέτοχοι και πιστωτές) ενάντια στις ατασθαλίες των εσωτερικών (Διοίκηση / μάνατζερ).

Και φτάνουμε στο ερώτημα: Πρέπει τα στελέχη να κοιτάνε τα ατομικά συμφέροντά τους ή όχι; Η απάντηση βρίσκεται στην κρίση του καθενός από εμάς