Βασίλης Τσούτσης, φοιτητής Οικονομικών Επιστημών ΠΑΜΑΚ
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, αποτελεί αδιαμφισβήτητα η διαρκής επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος. Παρόλο που δεν έχει άμεσο αντίκτυπο στη κοινωνία, μελλοντικά αναμένεται να αποτελέσει σημαντική τροχοπέδη της οικονομίας.
Το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων/θανάτων, σε συνδυασμό με γεγονότα όπως η κοινωνικοοικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 και η μαζική μετανάστευση, οδήγησαν στη δραματική μείωση του πληθυσμού της χώρας μας, καθώς και στη σημαντική γήρανση του. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2022, η Ελλάδα κατατάσσεται τρίτη στην κατάταξη των πληθυσμιακά γερασμένων χωρών της Ευρώπης.
Το πρόβλημα
Το δημογραφικό πρόβλημα συνίσταται στην αλλαγή της ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσμού μιας χώρας, εξαιτίας της γήρανσής του. Συγκεκριμένα, η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού εξαρτάται από το φυσικό ισοζύγιο θανάτων και γεννήσεων, καθώς και από τη διαφορά μεταξύ μεταναστευτικών εισροών-εκροών. Ενώ παράλληλα, σημαντική επίδραση στην εξέλιξη του φυσικού ισοζυγίου διακατέχουν η υπογεννητικότητα και το διαρκώς αυξανόμενο μέσο προσδόκιμο επιβίωσης.
Η ηλικιακή πυραμίδα του πληθυσμού μιας χώρας απαρτίζεται από 3 βασικές κατηγορίες:
- i) την ηλικιακή ομάδα έως 15 ετών
- ii) την ηλικιακή ομάδα από 15 έως 65 ετών
iii) την ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών
Η πρώτη και η τρίτη ηλικιακή ομάδα καταναλώνουν, αλλά δεν παράγουν και δεν δημιουργούν εισόδημα. Συνεπώς, η δεύτερη ηλικιακή ομάδα είναι αυτή που παράγει, καταναλώνει και ταυτόχρονα καλύπτει τις καταναλωτικές ανάγκες των άλλων δύο ηλικιακών ομάδων. Με βάση τις προβλέψεις για το 2050 και το 2060, το βασικό πρόβλημα που προκύπτει από την εξέλιξη του δημογραφικού στην Ελλάδα, βασίζεται στην αδυναμία της παραγωγικής ομάδας του πληθυσμού (15-65 ετών), να καλύψει επαρκώς τις ανάγκες της τρίτης ομάδας (>65).
Σενάρια εξέλιξης ελληνικού πληθυσμού σύμφωνα με την Eurostat.
Στην Ελλάδα του σήμερα, το κόστος διαβίωσης καθίσταται μη βιώσιμο για ένα νέο άνθρωπο που θέλει να ζήσει αξιοπρεπώς, πόσο μάλλον εάν επιθυμεί να κάνει και οικογένεια, όπου τα έξοδα αυτομάτως πολλαπλασιάζονται. Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε την κοινωνικο-πολιτική αστάθεια, την αναξιοκρατία, τους υψηλούς φόρους, καθώς και τη διαρκή υποβάθμιση της “δημόσιας” παιδείας και υγείας, τότε ίσως κατανοήσουμε γιατί 600.000 συμπολίτες μας επέλεξαν να φύγουν από την Ελλάδα, για ένα καλύτερο μέλλον.
Τομείς αυξημένου κινδύνου
Συνταξιοδοτικό σύστημα
Η επιδείνωση του δημογραφικού ζητήματος θα δημιουργήσει σημαντικές επιπλήξεις στην βιωσιμότητα και την επάρκεια του συνταξιοδοτικού συστήματος. Μάλιστα, η δημόσια δαπάνη για συντάξεις θα εξακολουθεί να απορροφά σημαντικούς οικονομικούς πόρους, “αγγίζοντας” διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ έως και το 2070. Επιπρόσθετα, ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η χώρα μας θα υποχρεωθεί να αυξήσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης κατά σχεδόν 1,5 χρόνο έως το 2035 και συνολικά κατά 2,8 χρόνια έως το 2050.
Υγεία και υγειονομική περίθαλψη
Ο τομέας υγειονομικής περίθαλψης καλείται να ανταποκριθεί στις σημαντικές αυτές προκλήσεις που αυξάνουν τη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας, καθώς οι ανάγκες των ηλικιωμένων αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Την ίδια στιγμή, οι διαθέσιμοι πόροι χρηματοδότησης του συστήματος υγείας συρρικνώνονται συνεχώς, λόγω της μείωσης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα, αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν σοβαρές προκλήσεις για το εγχώριο σύστημα υγείας, το οποίο πάσχει από χρόνιες αδυναμίες.
Επομένως, οι δημογραφικές εξελίξεις οξύνουν περαιτέρω την ανάγκη για τη θέσπιση πολιτικών με στόχο τη βελτίωση της επάρκειας και της ετοιμότητας του συστήματος υγείας, ως προς τις δημογραφικές και επιδημιολογικές αλλαγές, τη θωράκισή του απέναντι σε μελλοντικές χρηματοδοτικές πιέσεις και την προαγωγή ενός υψηλότερου επιπέδου υγείας και διαβίωσης για όλους.
Οικονομικές επιδράσεις
Το δημογραφικό ζήτημα επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Αδιαμφισβήτητα, η μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού επιδρά αρνητικά στην προσφορά εργασίας και τις δυνατότητες οικονομικής μεγέθυνσης. Ταυτόχρονα, ο αυξανόμενος δείκτης εξάρτησης θέτει προκλήσεις στη δημοσιονομική βιωσιμότητα, ενώ η γήρανση του πληθυσμού επιβαρύνει την παραγωγικότητα της εργασίας.
Σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης, αλλά και τις χώρες που αναπτύχθηκαν ταχύτατα κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, σημαντικό μερίδιο στην αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και του εθνικού εισοδήματος στα αρχικά στάδια της οικονομικής ανάπτυξής τους, διακατείχε ο πληθυσμός. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Κίνας, καθώς και των υπόλοιπων χωρών της Ανατολικής Ασίας.
Παρεμβάσεις
Το δημογραφικό αποτελεί ένα πολυδιάστατο πρόβλημα, που απαιτεί το συντονισμό υπηρεσιών από διάφορους κοινωνικούς τομείς, καθώς και τη κατάλληλη θεσμική θωράκιση, ώστε οι πολιτικές που θεσπίζονται να μην ανατρέπονται μέσα από τον εκλογικό κύκλο. Για τον ίδιο λόγο, πολύ σημαντικό ρόλο στη χάραξη και υλοποίηση των σχετικών πολιτικών, έχει και η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας.
Είναι αποδεδειγμένο, πως οι χώρες που επενδύουν σε ουσιαστικές αλλαγές και όχι μόνο σε επιδόματα και φοροαπαλλαγές, έχουν αισθητά καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος. Συγκεκριμένα, ορισμένες πολιτικές αναχαίτισης του δημογραφικού, οφείλουν να στοχεύουν σε σημαντικούς τομείς όπως:
Οικογενειακές πολιτικές
Η εφάπαξ επιδοματική πολιτική βοηθάει μεν βραχυπρόθεσμα, ωστόσο δεν λύνει το πρόβλημα εις βάθος. Ειδικότερα, συγκεκριμένες λύσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αφορούν:
- Επανασχεδιασμό και ενίσχυση των υπηρεσιών προσχολικής αγωγής και φροντίδας.
-
Εναρμόνιση κανόνων και δικαιωμάτων για τις γονικές άδειες ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, αλλά και για τους αυτοαπασχολούμενους.
-
Χαμηλότοκα δάνεια για την αγορά στέγης από οικογένειες με παιδιά.
-
Επέκταση της χρήσης της τηλεργασίας που θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους και του χρόνου μετακινήσεων από και προς την εργασία.
Αναχαίτιση των μεταναστευτικών εκροών και επαναπατρισμό Ελλήνων του εξωτερικού
Ο επαναπατρισμός του Ελληνικού εργατικού δυναμικού από το εξωτερικό, αποτελεί ένα σημαντικό στοίχημα και σημάδι που προοικονομεί την επιστροφή της χώρας μας, σε μία τροχιά ευημερίας και σταθερής ανάπτυξης. Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει:
- Βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης στην Ελλάδα και αισθητή αύξηση των μισθών.
-
Εξέταση της αποτελεσματικότητας των οικονομικών κινήτρων, για τον επαναπατρισμό Ελλήνων και ενδεχόμενη ενδυνάμωσή τους.
-
Διαρκής ενημέρωση των Ελλήνων του εξωτερικού, για ειδικότητες με ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού στην Ελλάδα.
– Απλοποίηση γραφειοκρατικών διαδικασιών, που θα διευκολύνουν την ίδρυση και τη βιώσιμη λειτουργία νεοσύστατων επιχειρήσεων.
Αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας
- Κίνητρα για επενδύσεις εκσυγχρονισμού σε εξωστρεφείς επιχειρήσεις, που βρίσκονται εκτός αστικών κέντρων.
-
Ελάφρυνση των εργοδοτών από το κόστος κάλυψης μέρους των αποδοχών, που καταβάλλονται κατά την περίοδο χρήσης των γονικών αδειών.
-
Παροχή κινήτρων για διαρκή έρευνα και καινοτομία στις επιχειρήσεις.
-
Ενίσχυση των επιχειρήσεων που δημιουργούν και διαχειρίζονται σταθμούς παιδικής φροντίδας.
-
Προγράμματα ένταξης ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας.Σκοπός των παρεμβάσεων αποτελεί η δημιουργία μιας ανθεκτικής κοινωνίας, που θα μπορεί να προσαρμοστεί στις δημογραφικές αλλαγές, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή.
Συμπέρασμα
Το δημογραφικό αποτελεί ένα φαινόμενο που θα απασχολήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα, σε διαφορετικές φάσεις ανά περιοχή. Συνεπώς, η αντιμετώπιση του θα πρέπει να αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για το κράτος, προκειμένου η χώρα μας να μην εγκλωβιστεί πάλι σε ένα διαρκή κύκλο ύφεσης και συρρίκνωσης. Αυτό απαιτεί μακροπρόθεσμες, βιώσιμες πολιτικές που μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση των ποσοστών γεννήσεων, στην επιμήκυνση του εργασιακού βίου και στην αποτελεσματική ενσωμάτωση των μεταναστών. Ακολούθως, για να μπορέσει η Ελλάδα να αντιμετωπίσει το δημογραφικό πρόβλημα, θα πρέπει να το προσεγγίσει, όχι απλά ως ένα ζήτημα επιβίωσης, αλλά ως μια ευκαιρία για κοινωνική ανανέωση και καινοτομία.
Βιβλιογραφία
Κώστας Παπαδής (23 Απριλίου 2024). Πόσο θα «ψαλιδίσει» τις συντάξεις το δημογραφικό – Γιατί απαιτούνται μέτρα σοκ. in.gr
ΔιαΝΕΟσις. (26 Μαρ 2024). “Βόμβα” για την οικονομία το δημογραφικό πρόβλημα. powergame.gr
ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ. (Ιούνιος 2022). Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής eurobank.gr
Θοδωρής Γεωργακόπουλος. Καθημερινή. (15.06.2021). Αλήθειες και μύθοι για το δημογραφικό «πρόβλημα» kathimerini.gr
enikos.gr (23 Φεβρουαρίου 2023). Eurostat: Τρίτη πιο γερασμένη χώρα η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2022 enikos.gr
(22 Ιανουαρίου 2024). Ελλάδα/Δημογραφικό: Πώς θα λύσουμε τη δύσκολη «εξίσωση» philenews.com
Mating Press You’re so awesome! I don’t believe I have read a single thing like that before. So great to find someone with some original thoughts on this topic. Really.. thank you for starting this up. This website is something that is needed on the internet, someone with a little originality!
dodb buzz For the reason that the admin of this site is working, no uncertainty very quickly it will be renowned, due to its quality contents.
This is my first time pay a quick visit at here and i am really happy to read everthing at one place
Sky Scarlet Pretty! This has been a really wonderful post. Many thanks for providing these details.
Kalorifer Sobası odun, kömür, pelet gibi yakıtlarla çalışan ve ısıtma işlevi gören bir soba türüdür.
helloI like your writing very so much proportion we keep up a correspondence extra approximately your post on AOL I need an expert in this space to unravel my problem May be that is you Taking a look forward to see you
Hello i think that i saw you visited my weblog so i came to Return the favore Im trying to find things to improve my web siteI suppose its ok to use some of your ideas
Nice blog here Also your site loads up fast What host are you using Can I get your affiliate link to your host I wish my web site loaded up as quickly as yours lol
What i do not understood is in truth how you are not actually a lot more smartlyliked than you may be now You are very intelligent You realize therefore significantly in the case of this topic produced me individually imagine it from numerous numerous angles Its like men and women dont seem to be fascinated until it is one thing to do with Woman gaga Your own stuffs nice All the time care for it up
Somebody essentially lend a hand to make significantly posts I might state That is the very first time I frequented your web page and up to now I surprised with the research you made to create this particular put up amazing Excellent job
What i dont understood is in reality how youre now not really a lot more smartlyfavored than you might be now Youre very intelligent You understand therefore significantly in terms of this topic produced me personally believe it from a lot of numerous angles Its like women and men are not interested except it is one thing to accomplish with Woman gaga Your own stuffs outstanding Always care for it up
I just could not leave your web site before suggesting that I really enjoyed the standard information a person supply to your visitors Is gonna be again steadily in order to check up on new posts
Simply Sseven This is my first time pay a quick visit at here and i am really happy to read everthing at one place
I loved as much as youll receive carried out right here The sketch is tasteful your authored material stylish nonetheless you command get bought an nervousness over that you wish be delivering the following unwell unquestionably come more formerly again since exactly the same nearly a lot often inside case you shield this hike
Tech to Force Very well presented. Every quote was awesome and thanks for sharing the content. Keep sharing and keep motivating others.
Techarp I do not even understand how I ended up here, but I assumed this publish used to be great
Tech to Force Great information shared.. really enjoyed reading this post thank you author for sharing this post .. appreciated
Hello Neat post Theres an issue together with your site in internet explorer would check this IE still is the marketplace chief and a large element of other folks will leave out your magnificent writing due to this problem
allegheny county real estate Very well presented. Every quote was awesome and thanks for sharing the content. Keep sharing and keep motivating others.
Nutra Gears This is my first time pay a quick visit at here and i am really happy to read everthing at one place
I have been browsing online more than three hours today yet I never found any interesting article like yours It is pretty worth enough for me In my view if all website owners and bloggers made good content as you did the internet will be a lot more useful than ever before
Hey, Jack here. I’m hooked on your website’s content – it’s informative, engaging, and always up-to-date. Thanks for setting the bar high!
you are in reality a good webmaster The website loading velocity is amazing It sort of feels that youre doing any distinctive trick Also The contents are masterwork you have done a fantastic job in this topic
Real Estate This was beautiful Admin. Thank you for your reflections.
Techno rozen Great information shared.. really enjoyed reading this post thank you author for sharing this post .. appreciated
Real Estate There is definately a lot to find out about this subject. I like all the points you made
Real Estate There is definately a lot to find out about this subject. I like all the points you made
My admiration for your creations is as substantial as your own sentiment. The visual presentation is tasteful, and the written content is sophisticated. Yet, you seem uneasy about the possibility of presenting something that may cause unease. I’m confident you’ll be able to resolve this issue efficiently.
Your blog is a constant source of inspiration for me. Your passion for your subject matter is palpable, and it’s clear that you pour your heart and soul into every post. Keep up the incredible work!
I have been surfing online more than 3 hours today yet I never found any interesting article like yours It is pretty worth enough for me In my opinion if all web owners and bloggers made good content as you did the web will be much more useful than ever before
My brother suggested I might like this blog He was totally right This post actually made my day You can not imagine simply how much time I had spent for this info Thanks
Your blog is a treasure trove of knowledge! I’m constantly amazed by the depth of your insights and the clarity of your writing. Keep up the phenomenal work!
The degree of my admiration for your work is as substantial as your own sentiment. Your visual display is tasteful, and the authored content is stylish. However, you appear apprehensive about the possibility of delivering something that may be viewed as questionable. I believe you’ll be able to rectify this matter efficiently.