Πώς το δημογραφικό επηρεάζει την οικονομία της Κίνας;

Θοδωρής Γκολέμης, Φοιτητής Νομικής ΑΠΘ

Ενόψει και των Ευρωεκλογών συχνά επαναφέρεται στη δημόσια σφαίρα το θέμα του δημογραφικού. Είναι χαρακτηριστική η φράση πως η Ευρώπη θα μεταλλαχθεί από Γηραιά σε “Γηρασμένη” ήπειρο και πως ο δυτικός κόσμος θα αντιμετωπίσει ανυπέρβλητα προβλήματα λόγω της αύξησης της μέσης ηλικίας του πληθυσμού. Όμως τα στοιχεία δείχνουν πως το ίδιο ζήτημα καλούνται να επιλύσουν και ανατολικές χώρες και μάλιστα πανίσχυρες, όπως η Κίνα. Αίσθηση προκαλούνε, λοιπόν, οι τελευταίες δημογραφικές μετρήσεις στην Κίνα, οι οποίες δείχνουν πέραν πάσης αμφιβολίας πως αν οι ηλικιωμένοι Κινέζοι ίδρυαν δικό τους κράτος, θα ήταν το τέταρτο μεγαλύτερο στον κόσμο!!.

Το μέγεθος της δημογραφικής κρίσης

Για να γίνει πιο κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος, που έχει να αντιμετωπίσει η Κινεζική κυβέρνηση χρήσιμο είναι να ανατρέξει κανείς στα στατιστικά. Πιο συγκεκριμένα, στην χώρα αυτή με τον αρχαίο πολιτισμό, σήμερα οι άνω των 60 αποτελούν το 21% του συνόλου, δηλαδή περίπου 297 εκατομμύρια.

Μάλιστα, οι ειδικοί εκτιμούν πως μέχρι το 2050 το νούμερο θα έχει φτάσει πάνω από 520 εκατομμύρια, κοντά στο 38% επί του συνόλου. Επιπροσθέτως, ο πληθυσμός της Κίνας μειώθηκε για δεύτερη διαδοχική χρονιά κυρίως λόγω των θανάτων που σχετίζονται με τον COVID ενώ σύμφωνα με το Reuters, τα δεδομένα του πληθυσμού δείχνουν ότι ο αριθμός των νέων γεννήσεων το 2023 είναι ακόμα χαμηλότερος από τα 9,56 εκατομμύρια που καταγράφηκαν το 2022, καθώς μακροχρόνια ζητήματα όπως η ανισότητα των φύλων και το υψηλό κόστος φροντίδας των παιδιών παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανεπίληπτα.

Πάντως, χρειάζεται ειδική μνεία στην επίδραση του COVID σε αυτό το φαινόμενο, καθώς εντυπωσιακό είναι πως ακόμα και στο αυταρχικό καθεστώς του Σι Τζινπίνγκ, το οποίο πιέζει ανελλιπώς τους γιατρούς να μην ταξινομούν και να μην ανακοινώνουν τους θανάτους από κορονοϊό, η επαρχία Zhejiang της Κίνας, ανέφερε αύξηση 70% (!) των αποτεφρώσεων τον Ιανουάριο-Μάρτιο του 2022. Από τότε τα δεδομένα έχουν αφαιρεθεί. Τέλος, οι δυσοίωνες προβλέψεις του ΟΗΕ πως μέχρι το 2100 η Κίνα θα χάσει σχεδόν το 50% του πληθυσμού της, αποτελούν σοβαρές προκλήσεις για τον Σι Τζινπίνγκ.

Οι επιπτώσεις του δημογραφικού στην οικονομία

Το πιο βασικό πρόβλημα, το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει η Κινεζική κυβέρνηση είναι η μείωση του εργατικού δυναμικού. Ειδικότερα, η μείωση αυτή θα έχει επιπτώσεις στον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ, ο οποίος τα τελευταία 40 χρόνια ήταν στο 9% τον χρόνο προσεγγιστικά. Σήμερα ,όμως, πολλοί από τους εργάτες που συντέλεσαν στην πρωτοφανή ανάπτυξη έχουν φτάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης.

Παράλληλα, σε αντίθεση με άλλες χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν το ίδιο θέμα ,όπως η Ιαπωνία, ο κινεζικός λαός δεν είναι τόσο πλούσιος ώστε να διαχειριστεί τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης. Πράγματι, όταν η δημογραφική κρίση ξέσπασε στην Ιαπωνία (2008) το κατά κεφαλήν εισόδημα έφτανε τα 47.500$ (σε σημερινή αξία) ενώ της Κίνας σήμερα αγγίζει τα 21.000$. Οι συνέπειες ,λοιπόν, θα γίνουν αισθητές στην πραγματική ζωή του Κινέζου πολίτη.

Μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις η κινεζική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να λάβει μέτρα. Πιο αναλυτικά, όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το όριο συνταξιοδότησης θα ανεβεί καθώς το προσδόκιμο ζωής στη Κίνα έχει αυξηθεί από κάτω του 60 κοντά στα 80 έτη. Ακόμη, το παραγωγικό μοντέλο θα αναγκαστεί να αλλάξει καθώς το ένα τέταρτο του πληθυσμού απασχολείται στον πρωτογενή τομέα.

Σήμερα όμως καθώς 1 στους 2 Κινέζους από 20 μέχρι 24 ετών έχει σπουδάσει, οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να αξιοποιηθούν διαφορετικά καθώς εναλλακτικά προτιμούν να μη δουλέψουν, μειώνοντας έτσι την παραγωγικότητα. Πάντως, ένας άλλος τομέας στον όποιον ποντάρει ο Κινέζος Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας είναι η αυτοματοποίηση. Για να ισοσκελίσει το ολοένα και μειωμένο εργατικό δυναμικό η Κίνα έχει 400 ρομπότ ανά 10.000 εργαζόμενους. Το νούμερο είναι λίγο πάνω από τον μέσο όρο των άλλων κρατών. Όμως, η Κίνα κινείται δυναμικά προς αυτή τη κατεύθυνση αφού το 2022 τα μισά από τα βιομηχανικά ρομπότ που αγοράστηκαν παγκοσμίως εγκαταστάθηκαν στην Κίνα.

Άλλο ζήτημα που δημιουργείται είναι η πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα, η οποία είναι αναπόφευκτη σε όλες τις χώρες με γηρασμένο πληθυσμό. Σήμερα οι περισσότεροι ηλικιωμένοι βασίζονται στην βοήθεια των παιδιών τους και γενικότερα των νεότερων μελών της οικογένειας. Η πρακτική αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία στην Κίνα, όπου το να παραμελεί κανείς τους γονείς του είναι από το 2012 ποινικό αδίκημα, δηλαδή μπορεί να μπει στην φυλακή. Παρόλα αυτά είναι προφανές πως μια οικονομία του μεγέθους της Κίνας, η οποία εδώ και καιρό αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, δεν μπορεί να βασίζεται σε τέτοια μέτρα.

Ήδη το μεγαλύτερο ασφαλιστικό ταμείο της χώρας προβλέπεται ότι θα χρεοκοπήσει το 2035 και ότι για να διατηρηθούν οι συντάξεις στα ήδη χαμηλά επίπεδα οι κρατικές δαπάνες θα πρέπει να αυξηθούν κατα 200%, αντιστοιχώντας στο 10% του ΑΕΠ. Εξίσου αποθαρρυντική είναι και η δυσπιστία των Κινέζων προς τους ιδιωτικούς ασφαλιστικούς φορείς αλλά και γενικά προς τα οικονομικά προϊόντα, προτιμώντας να επενδύουν σε ακίνητα, τομέας ο οποίος αποτελεί βαθύ “αγκάθι” για την κινεζική οικονομία και αντιπροσωπεύει το 23% του κινεζικού ΑΕΠ. Και για αυτό το πρόβλημα , οποία λύση και να υιοθετηθεί (είτε περικοπή συντάξεων είτε μεγαλύτερη κρατική χρηματοδότηση και άρα αύξηση των φόρων) η επίλυση του είναι αβέβαιη.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, οι δυτικές χώρες δεν είναι οι μόνες οι οποίες κινδυνεύουν από την απειλή του δημογραφικού. Οι περισσότερες αναπτυγμένες οικονομίες έχουν να αναλογιστούν αυτό το πρόβλημα καθώς και τις παγκόσμιες ανακατατάξεις που θα φέρει. Όταν δηλαδή ο πληθυσμός της Αφρικής αυξάνεται με πενταπλάσιο ρυθμό ή όταν ο αλλοδαπός πληθυσμός στην Ευρώπη με προέλευση την Αφρική και την Ανατολή γεννάει δυο και τρεις φορές παραπάνω από τους ημεδαπούς, είναι προφανές πως το παγκόσμιο status quo θα μεταβληθεί σε λίγα χρόνια. Ευχής έργον θα ήταν ,λοιπόν, να ληφθούν μέτρα ανάλογα της σημασίας του προβλήματος από το κράτος ενώ και οι πολίτες να ενεργοποιηθούν καθώς είναι ένα θέμα που δεν θα αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Οικονομικός Ταχυδρόμος. (09.01.2024). Κίνα: Η αδύναμη οικονομία συρρικνώνει τον πληθυσμό
2. Sean Hanlon. (27/8/2023). Αποπληθωρισμός, χρέος και δημογραφικό: Οι τρεις μεγάλες παγίδες για την οικονομία της Κίνας .Forbes
3. Statista .(6/2024). The 20 countries with the highest fertility rates in 2023
4. The Economist. (9/6/2024). China’s high-stakes struggle to defy demographic disaster
5. In newspaper. (17/1/2024). Βαθαίνει η δημογραφική κρίση στην Κίνα – Στα τάρταρα το ποσοστό γεννήσεων