Δημήτρης Δοκτώρης Φοιτητής Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
Ο αόρατος κανονικά πληθωρισμός του 2% αποτελεί παρελθόν καθώς τα τελευταία 3 χρόνια η δραματική άνοδος του ταλανίζει την ελληνική κοινωνία. Σε δημοσκόπηση της MRB τον Φεβρουάριο του 2024, σημαντικότερο ζήτημα των Ελλήνων αποτελεί η ακρίβεια με ποσοστό 53.5%. Επομένως κρίνεται εξαιρετικά επωφελής η οικειοποίηση του κοινού επί των θεμάτων πληθωρισμού, επιτοκίων αλλά και των σχέσεων μεταξύ τους. Αυτός είναι και ο σκοπός του παρακάτω άρθρου εξακριβώνοντας αρχικά τις αίτιες πρόκλησης του φαινομένου και μετ. έπειτα πως οι κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν.
Ο πληθωρισμός είναι μέτρο του ποσό γρηγορά αυξάνονται οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών. Οι παράγοντες που συντελούν στην αύξηση του είναι το κόστος παραγωγής, η ζήτηση και ο πόλεμος.
Είδη Πληθωρισμού
Ο πληθωρισμός κόστους (cost-push inflation) συμβαίνει όταν αυξάνεται το κόστος παραγωγής (πρώτες ύλες, μισθοί). Η ζήτηση για προϊόντα παραμένει σταθερή ενώ η προσφορά μειώνεται λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών των τελικών προϊόντων την οποία επωμίζονται συνήθως στο σύνολο της οι καταναλωτές.
Πρόσφατο παράδειγμα του πληθωρισμού κόστους είναι η ενεργειακή κρίση, η οποία ακόμα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αγκάθια της ευρωπαϊκής ένωσης καθώς η ανεξαρτητοποίηση από το φθηνό ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αυξάνει το ενεργειακό κόστος με κερδισμένους τις ΗΠΑ που τριπλασίασαν τη εξαγωγή lng (υγροποιημένο φυσικό αέριο) προς την Ευρώπη αλλά και την Νορβηγία καθώς για το 2023 παρείχε το 30% του φυσικού αεριού της Ευρώπης.
Η ηγεμονική Γερμάνια αποδεικνύεται ο μεγαλύτερος χαμένος καθώς η βιομηχανία της βασιζόμενη εδώ και δεκαετίες στην άφθονη φθηνή ρωσική ενέργεια πληρώνει το μεγαλύτερο τίμημα της ακριβής ενεργειακής μετάβασης. Το πλήγμα στην βιομηχανία αντανακλάται σε ολόκληρη την οικονομία της καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Συγκεκριμένα, βρίσκεται πλέον επίσημα σε ύφεση με το Α.Ε.Π. της να συρρικνώνεται κατά 0,5% σε αντίθεση με την αύξηση κατά 1% κατά μέσο ορό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2023. Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι το 2021 η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για το 40% του φυσικού αεριού της Ευρώπης.
Ο πληθωρισμός ζήτησης (demand-pull inflation) παρατηρείται όταν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία. Όταν υπάρχει αξιοσημείωτη αύξηση ζήτησης σε μια ευρεία λίστα προϊόντων οι τιμές τους τείνουν να αυξάνονται. Εάν αυτό παρατείνεται για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να μεταδοθεί στην οικονομία και να παρατηρηθεί γενικότερη αύξηση τιμών προϊόντων και υπηρεσιών Οι εταιρίες μπορούν να διευρύνουν περεταίρω το πρόβλημα καθώς αν παράγουν δημοφιλή αγαθά με ισχυρή ζήτηση μπορούν να αυξήσουν τις τιμές αυθαίρετα διευρύνοντας τα περιθώρια κέρδους τους. Η ισχυρή ζήτηση από την μεριά των καταναλωτών τους παρέχει την μόχλευση για άνοδο των τιμών.
Ο πόλεμος διαχρονικά παρουσιάζει ισχυρή συσχέτιση με τον πληθωρισμό. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο πόλεμος αποτελεί μια εξαιρετικά κοστοβόρα επιχείρηση της οποίας η χρηματοδότηση προέρχεται είτε από τα φορολογικά έσοδα είτε από την αύξηση της προσφοράς χρήματος (εκτύπωση χρήματος). Είναι προφανές ότι όταν συμβαίνει το δεύτερο το χρήμα χάνει την αξία του, γεγονός το οποίο οδηγεί σε πληθωρισμό. Επίσης κατά την διάρκεια του πολέμου διαταράσσεται η εφοδιαστική αλυσίδα και επομένως η παραγωγή, άρα μειώνεται η προσφορά με την ζήτηση να παραμένει σταθερή οδηγώντας σε πληθωρισμό
Η μεγάλη εικόνα
Λαμβάνοντας υπόψη ό,τι έχει αναφερθεί μέχρι τώρα αρχίζει να διαφαίνεται μια ‘τέλεια’ πολυπαραγοντική καταιγίδα η οποία οφείλεται για την αύξηση του πληθωρισμού σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία διαδραματίζει βασικό ρολό καθώς από την μια, η υψηλή ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης ενίσχυσε τον πληθωρισμό κόστους και από την άλλη, η συνεχής οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας επιβαρύνει περεταίρω τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και οδηγεί σε αυξημένες ποσοτικές χαλαρώσεις.
Αναλυτικότερα η διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας από τον πόλεμο στην Ουκρανία και πιο πρόσφατα με την εκκίνηση των εχθροπραξίων με τους αντάρτες χούθι στην ερυθρά θάλασσα, αναστατώνει επιπλέον την εφοδιαστική αλυσίδα και κατά επέκταση τη παραγωγή, γεγονός το οποίο αυξάνει τον πληθωρισμό, βάση του θεμελιώδη νομού Προσφοράς – Ζήτησης. Βέβαια για την σφοδρότητα του φαινομένου δεν φέρουν ευθύνη μόνο οι γεωπολιτικοί παράγοντες και οι συγκρούσεις αλλά και οι εταιρίες.
Τα 2 τελευταία χρόνια αρκετές σημείωσαν έσοδα και κάτ. επέκταση είδαν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Ο ρόλος του Κράτους σε αυτές τις περιόδους κατέχει υψηλή σημασία καθώς είναι ευθύνη του να διασφαλίζει την προστασία των πολίτων από την αισχροκέρδεια. Η παγκόσμια οικονομία τον 21ο αιώνα αποκτά έναν αλυσιδωτό χαρακτήρα, καθώς με την διαδεδομένη παγκοσμιοποίηση πλέον σχεδόν κάθε χώρα παρουσιάζει σημαντική αλληλεξάρτηση, με τα μειονεκτήματα της να βιώνονται τα τελευταία 3 χρόνια.
Δυστυχώς η καταπολέμηση του πληθωρισμού αποδεικνύεται ένα απαιτητικό πρόβλημα με τις κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες να κατέχουν περιορισμένο αριθμό αποτελεσματικών μέτρων. Η αναπροσαρμογή νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής αποτελούν την πλέον ενδεδειγμένη στρατηγική μείωσης του φαινομένου.
Στρατηγικές αντιμετώπισης
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπεύθυνη για την νομισματική πολιτική είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το διοικητικό της συμβούλιο θέτει τα επιτόκια σε τρείς τομείς ¨κλειδιά¨:
- Επιτόκιο στις κυρίες πήγες αναχρηματοδότησης (main refinancing operations), δηλαδή το επιτόκιο που πληρώνουν οι συστημικές τράπεζες όταν δανείζονται από την Κεντρική Τράπεζα για μια εβδομάδα.
- Επιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (frame on the deposit facility), δηλαδή το επιτόκιο που λαμβάνουν οι τράπεζες όταν καταθέτουν χρήματα στο ευρωσύστημα,
- Επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης (rate on the marginal lending facility), δηλαδή το επιτόκιο με το οποίο μπορούν να λάβουν πίστωση οι τράπεζες από το ευρωσύστημα για μια ημέρα (overnight).
Η προσαρμογή των προαναφερθέντων επιτοκίων ανάλογα με τις συνθήκες και τα δεδομένα που λαμβάνει η ΕΚΤ αποτελεί το κύριο εργαλείο με το οποίο διαχειρίζεται τον πληθωρισμό. Προκύπτει βέβαια το εύλογο ερώτημα που αφορά τις πρακτικές επιπτώσεις της ρύθμισης των επιτοκίων.
Η ΕΚΤ στην προσπάθεια της να περιορίσει τον πληθωρισμό αυξάνει αισθητά τα επιτόκια και στους τρεις τομείς. Η αισθητή αύξηση δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον στο οποίο, τράπεζες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις πρέπει να προσαρμοστούν. Αρχικά οι τράπεζες ωθούνται στην διακράτηση των κεφαλαίων τους λόγω του υψηλού επιτοκίου διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων το οποίο αποτελεί μοναδική εύκαιρα καθώς προσφέρει διόλου ευκαταφρόνητη απόδοση στα κεφάλαια τους με πρακτικά μηδενικό ρίσκο. Η διακράτηση προφανώς λειτουργεί ως αντικίνητρο στην χορήγηση δανείων με αποτέλεσμα την μείωση της προσφοράς χρήματος, δηλαδή με αποτέλεσμα την αύξηση της αξίας του. Παράλληλα επηρεάζονται οι αποταμιευτικές και επενδυτικές αποφάσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Τα νοικοκυριά επιλέγουν την αποταμίευση λόγω των αυξημένων αποδόσεων στις καταθέσεις τους και του πληθωρισμού που υποτιμά την πραγματική τους αξία. Η αποταμίευση έχει σαφές αντίκτυπο στην μείωση της ζήτησης και αρά του πληθωρισμού ζήτησης. Οι επιχειρήσεις αποστρέφονται τις επενδύσεις με δανεισμό λόγω του υψηλού κόστους του (αυξημένα επιτόκια-απροθυμία τραπεζών), αυτή η συμπεριφορά μειώνει πάλι την ζήτηση αρά και τον πληθωρισμό ζήτησης
Κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υπεύθυνο για την χάραξη της δημοσιονομικής πολιτικής του. Με την περικοπή των δημοσίων δαπανών και την εισαγωγή μέτρων λιτότητας μπορεί να επιτευχθεί μείωση της ζήτησης και αρά μείωση του πληθωρισμού. Ωστόσο παρότι το μέτρο αυτό μπορεί να αποτελεί μια λύση, η πρακτική του εφαρμογή απαιτεί χειρουργική ακρίβεια καθώς ο κίνδυνος συρρίκνωσης της οικονομικής μεγέθυνσης αλλά και η δραματική μείωση ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών αποτελούν πιθανές εκβάσεις. Στο πρόσφατο ελληνικό παρελθόν επιβλήθηκαν αυστηρότατα μετρά λιτότητας, όχι βέβαια για την μείωση του πληθωρισμού αλλά για την διαχείριση του κρατικού προϋπολογισμού. Από το 2010 οι δημοσιές δαπάνες μειώθηκαν κατά 32% σε όλους τους τομείς και ειδικότερα στον τομέα της υγείας έως και 43%! την περίοδο 2009-2017. Οι συνέπειες στον τομέα της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και στην ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών ήταν και είναι καταστροφικές, γεγονός το οποίο υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερο αποτελεσματικά μέτρα λιτότητας.
Συμπεράσματα
Ο πληθωρισμός που μαίνεται εδώ και χρόνια αποτελεί πλέον ένα δυναμικό φαινόμενο πίσω από το οποίο, κρύβονται κάποια από τα μεγαλύτερα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν πρώτα το κράτος και μετ. έπειτα ολόκληρη η κοινωνία. Με μια σύντομη ανασκόπηση του παρόν άρθρου διατυμπανίζετε η σημαντικότητα προστασίας της παραγωγής (προσφοράς). Η εύρυθμη λειτουργία της βασίζεται στην ενεργειακή σταθερότητα αλλά και στην διασφάλιση της εφοδιαστικής αλυσίδας – καναλιών διανομής, θέματα που πλέον χρειάζονται νέες λύσεις λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι νέες λύσεις στρέφονται προς τον προστατευτισμό δηλαδή σε στροφή 180 μοιρών από το status quo των τελευταίων δεκαετιών, όπου το μοντελο της παραγωγής έχει βασιστεί στην διαδεδομένη παγκοσμιοποίηση.
Η προσαρμογή των επιτοκίων που αποτελεί και το κύριο εργαλείο αντιμετώπισης του φαινομένου βασίζεται σε δεδομένα των οποίων η συλλογή και επεξεργασία απαιτεί χρόνο. Αρά και η ρύθμιση των επιτοκίων επέρχεται με μια σημαντική καθυστέρηση. Επιπλέον σύμφωνα με τον έγκριτο και νομπελίστα οικονομολόγο Midtown Friedman, οι αλλαγές στα επιτόκια επηρεάζουν την οικονομία σε βάθος 6-9 μηνών καθιστώντας το εγχείρημα τιθάσευσης του πληθωρισμού εξαιρετικά χρονοβόρο.
Βιβλιογραφία
European Central Bank (2023). Key ECB Interest Rates. [online] European Central Bank. Available at: https://www.ecb.europa.eu/stats/policy_and_exchange_rates/key_ecb_interest_rates/html/index.en.html.
European Central Bank (no date) Transmission mechanism of monetary policy, European Central Bank. Available at: https://www.ecb.europa.eu/home/html/index.en.html
Kramer, L. (2023). How Do Governments Fight Inflation? [online] Investopedia. Available at: https://www.investopedia.com/ask/answers/111314/what-methods-can-government-use-control-inflation.asp#:~:text=Monetary%20policy%20primarily%20involves%20changing.
Ross, S. (2021). How does monetary policy influence inflation? [online] Investopedia. Available at: https://www.investopedia.com/ask/answers/122214/how-does-monetary-policy-influence-inflation.asp.
Gaspar, V., Eduardo Goncalves, C., Mauro, P. and Poplawski-Ribeiro, M. (2023). Fiscal Policy Can Help Tame Inflation and Protect the Most Vulnerable. [online] IMF. Available at: https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2023/04/03/fiscal-policy-can-help-tame-inflation-and-protect-the-most-vulnerable.
www.eeas.europa.eu. (n.d.). EU Assistance to Ukraine (in U.S. Dollars) | EEAS. [online] Available at: https://www.eeas.europa.eu/delegations/united-states-america/eu-assistance-ukraine-us-dollars_en?s=253#:~:text=It%20includes%3A.
Folger, J. (2024). What is the Relationship Between Inflation and Interest Rates? [online] Investopedia. Available at: https://www.investopedia.com/ask/answers/12/inflation-interest-rate-relationship.asp.
www.european-inflation-tracker.com. (2023). Money Supply :: European Inflation Tracker. [online] Available at: https://www.european-inflation-tracker.com/supply/.
Statista. (n.d.). Real GDP growth Europe 2023. [online] Available at: https://www.statista.com/statistics/686147/gdp-growth-europe/#:~:text=Overall%2C%20the%20European%20economy%20avoided.
World Economics. (n.d.). Germany | GDP | 2021 | Economic Data. [online] Available at: https://www.worldeconomics.com/Country-Size/germany.aspx.
IEA. (n.d.). Europe – Countries & Regions. [online] Available at: https://www.iea.org/regions/europe/oil [Accessed 3 May 2024].
Bruegel | The Brussels-based economic think tank. (n.d.). European natural gas imports. [online] Available at: https://www.bruegel.org/dataset/european-natural-gas-imports.
IEA. (n.d.). Europe – Countries & Regions. [online] Available at: https://www.iea.org/regions/europe/natural-gas.
Movement, Q. ai-Powering a P.W. (n.d.). How To Fix Inflation (Beyond Just Raising Interest Rates). [online] Forbes. Available at: https://www.forbes.com/sites/qai/2022/09/14/how-to-fix-inflation-beyond-just-raising-interest-rates/#:~:text=The%20government%20can%20use%20fiscal [Accessed 3 May 2024].
Bank, E.C. (n.d.). Official interest rates. [online] European Central Bank. Available at: https://www.ecb.europa.eu/stats/policy_and_exchange_rates/key_ecb_interest_rates/html/index.de.html.
Amnesty International. (2022). Greece: Authorities must be held to account after austerity measures violate right to health. [online] Available at: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/11/greece-authorities-must-be-held-to-account-after-austerity-measures-violate-right-to-health/#:~:text=November%202%2C%202022-.
www.macrotrends.net. (n.d.). European Union Inflation Rate 1960-2024. [online] Available at: https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/EUU/european-union/inflation-rate-cpi.
Business Daily. (2024). Γκάλοπ MRB: Η ακρίβεια το μεγαλύτερο πρόβλημα των πολιτών. [online] Available at: https://www.businessdaily.gr/politiki/105872_gkalop-mrb-i-akribeia-megalytero-problima-ton-politon [Accessed 3 May 2024].
SocialMediaGirls Great information shared.. really enjoyed reading this post thank you author for sharing this post .. appreciated
dodb buzz I really like reading through a post that can make men and women think. Also, thank you for allowing me to comment!
Henof Nice post. I learn something totally new and challenging on websites
Wonderful web site Lots of useful info here Im sending it to a few friends ans additionally sharing in delicious And obviously thanks to your effort
I just could not leave your web site before suggesting that I really enjoyed the standard information a person supply to your visitors Is gonna be again steadily in order to check up on new posts
Simply wish to say your article is as amazing The clearness in your post is just nice and i could assume youre an expert on this subject Well with your permission let me to grab your feed to keep updated with forthcoming post Thanks a million and please carry on the gratifying work
Wonderful web site Lots of useful info here Im sending it to a few friends ans additionally sharing in delicious And obviously thanks to your effort
Somebody essentially help to make significantly articles Id state This is the first time I frequented your web page and up to now I surprised with the research you made to make this actual post incredible Fantastic job
Your blog is a constant source of inspiration for me. Your passion for your subject matter is palpable, and it’s clear that you pour your heart and soul into every post. Keep up the incredible work!
Thank you I have just been searching for information approximately this topic for a while and yours is the best I have found out so far However what in regards to the bottom line Are you certain concerning the supply
Fourweekmba This is really interesting, You’re a very skilled blogger. I’ve joined your feed and look forward to seeking more of your magnificent post. Also, I’ve shared your site in my social networks!
Live Coin Watch There is definately a lot to find out about this subject. I like all the points you made
I do trust all the ideas youve presented in your post They are really convincing and will definitely work Nonetheless the posts are too short for newbies May just you please lengthen them a bit from next time Thank you for the post
Real Estate naturally like your web site however you need to take a look at the spelling on several of your posts. A number of them are rife with spelling problems and I find it very bothersome to tell the truth on the other hand I will surely come again again.
Ny weekly very informative articles or reviews at this time.
Your blog is a constant source of inspiration for me. Your passion for your subject matter is palpable, and it’s clear that you pour your heart and soul into every post. Keep up the incredible work!
Vitazen Keto Gummies Nice post. I learn something totally new and challenging on websites
Hello Neat post Theres an issue together with your site in internet explorer would check this IE still is the marketplace chief and a large element of other folks will leave out your magnificent writing due to this problem
Hello Neat post Theres an issue together with your site in internet explorer would check this IE still is the marketplace chief and a large element of other folks will leave out your magnificent writing due to this problem
What i do not realize is in fact how you are no longer actually much more wellfavored than you might be right now Youre very intelligent You recognize thus considerably in relation to this topic made me in my view believe it from numerous numerous angles Its like men and women are not fascinated until it is one thing to do with Lady gaga Your own stuffs excellent All the time handle it up
Usually I do not read article on blogs however I would like to say that this writeup very compelled me to take a look at and do so Your writing taste has been amazed me Thanks quite nice post
Fantastic beat I would like to apprentice while you amend your web site how could i subscribe for a blog site The account helped me a acceptable deal I had been a little bit acquainted of this your broadcast offered bright clear concept