Κοτζάογλου Ειρήνη, φοιτήτρια Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ:
Το The Big Short είναι μια αμερικανική ταινία του 2015 σε σκηνοθεσία Adam McKay. Παίζουν μεταξύ άλλων οι: Christian Bale, Steve Carell, Ryan Gosling και Brad Pitt. Βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα που καταγράφονται στο ομώνυμο βιβλίο του Michel Lewis για την οικονομική κρίση της περιόδου 2007-2008.
trailer:
Πλοκή
Το 2005, o εκκεντρικός μάνατζερ των hedge funds, κεφαλαίων όπου ένας διαχειριστής επενδύει τα χρήματα των μεριδιούχων έναντι κάποιας αμοιβής, Michael Burry, ανακαλύπτει ότι η αγορά ακινήτων των ΗΠΑ είναι εξαιρετικά ασταθής, καθώς βασίζεται σε δάνεια υψηλού κινδύνου που παρέχουν όλο και μικρότερες αποδόσεις. Προβλέποντας ότι η αγορά θα καταρρεύσει κάποια στιγμή στο δεύτερο τρίμηνο του 2007, συνειδητοποιεί ότι μπορεί να επωφεληθεί από αυτή την κατάσταση, δημιουργώντας μια ανταλλακτική αγορά πιστωτικού κινδύνου, που θα του επέτρεπε να στοιχηματίσει εναντίον της. Έτσι, επισκέπτεται αρκετές μεγάλες τράπεζες παρουσιάζοντας την ιδέα του και αυτές, πιστεύοντας ότι η αγορά ακινήτων είναι ασφαλής, αποδέχονται την πρότασή του, θεωρώντας μάλιστα ότι “έπιασαν λαβράκι”. Ωστόσο, η αγορά καταρρέει ακριβώς όπως είχε προβλέψει, και ο ίδιος παράγει κέρδη 489%.
Ο επενδυτής Jared Vennett μαθαίνει για τις δράσεις του Burry, σύντομα συνειδητοποιεί ότι οι προβλέψεις του είναι μάλλον αληθινές και αποφασίζει να ποντάρει κι αυτός. Ένα λάθος τηλεφώνημα προειδοποιεί έναν άλλο διαχειριστή hedge funds, τον Mark Baum, για τα σχέδιά του Vennett, και σκέφτεται να συμμετάσχει κι αυτός. Οι δυο τους, ανακαλύπτουν ότι η επικείμενη κατάρρευση της αγοράς είναι αποτέλεσμα της πώλησης των CDOs, που αποτελούν δέσμες φτωχών δανείων τα οποία συσκευάζονται μαζί και λανθασμένα τους δίνεται βαθμολογία ΑΑΑ, λόγω της σύγκρουσης συμφερόντων και της ανεντιμότητας των οργανισμών αξιολόγησης.
Κάποια στιγμή ο Baum παίρνει συνέντευξη από έναν επιχειρηματία ο οποίος έχει δημιουργήσει συνθετικά CDOs, δημιουργώντας μια αλυσίδα όλο και πιο μεγάλων στοιχημάτων για τα ελαττωματικά δάνεια, και συνειδητοποιεί, προς μεγάλη του φρίκη, ότι το ύψος της απάτης θα προκαλέσει μια πλήρη κατάρρευση της οικονομίας .
Δύο άλλοι επενδυτές, ο Charlie Geller και ο Jamie Shipley, ανακαλύπτουν στην τύχη ένα έγγραφο του Vennett και αποφασίζουν να στοιχηματίσουν. Καθώς σταδιακά συνειδητοποιούν το τι πρόκειται να συμβεί, προσπαθούν να πληροφορήσουν τον Τύπο και τις οικογένειές τους για την επερχόμενη καταστροφή. Τελικά, θα επωφεληθούν πάρα πολύ από το ποντάρισμά τους.
Σχεδόν κανείς από αυτούς που συμμετείχαν στη δημιουργία της φούσκας των CDO δε συνελήφθει και νέα CDOs σύντομα αρχίζουν να πωλούνται και πάλι.
Πραγματικότητα
Με λίγα λόγια, η κατάρρευση συνέβη επειδή οι τράπεζες έδιναν, ανεύθυνα, στεγαστικά δάνεια σε ανθρώπους που δεν μπορούσαν να τα αντέξουν οικονομικά (και, στην πραγματικότητα, μάλλον δεν θα έπρεπε να τα λάβουν). Οι τράπεζες στη συνέχεια ομαδοποιούσαν όλες αυτές τις υποθήκες σε ομόλογα, και τα πουλούσαν, με το πρόσχημα ότι ήταν εξαιρετικά ασφαλείς επενδύσεις.
Δυστυχώς, δεν ήταν καθόλου ασφαλείς καθώς κάποιος με εισόδημα $30.000 το χρόνο, συχνά δεν μπορούσε να πληρώσει μια υποθήκη. Ως αποτέλεσμα, οι δέσμες των στεγαστικών σύντομα έχασαν μεγάλο μέρος της αξίας τους. Η πτώση αυτή δημιούργησε τεράστιες επενδυτικές απώλειες για τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ορισμένα από τα οποία κατέρρευσαν, ενώ αυτά που επέζησαν, σταμάτησαν να δανείζουν χρήματα. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες κατοικιών έχασαν τις δουλειές τους και σταμάτησαν να πληρώνουν τις υποθήκες τους, κάτι που προκάλεσε ακόμα περισσότερες απώλειες και έτσι, δημιουργήθηκε ένας φαύλος κύκλος. Η Κυβέρνηση παρενέβη και πρόσφερε ένα πακέτο διάσωσης 700 δις $ στις μεγάλες τράπεζες. Οι κοινωνικές αναταραχές ήταν μεγάλες, αλλά ο κόσμος δεν τελείωσε. Και υπήρχε ένα ορισμένο τμήμα του πληθυσμού για τους οποίους η ζωή παρέμεινε λίγο πολύ ακριβώς το ίδιο, που ήταν σε θέση να τα παρακολουθήσει όλα σαν… μια ταινία. Ένας από αυτούς ήταν και ο σκηνοθέτης της Adam McKay.
Τι είναι, όμως, το “σορτάρισμα”; Οι περισσότεροι άνθρωποι, σωστά, σκέφτονται την επιτυχή επένδυση ως αγορά μετοχών ή ομολογιών, όταν οι τιμές είναι χαμηλές (γιατί θεωρείται ότι η αξία τους θα ανεβεί) και αργότερα την πώληση σε υψηλότερα επίπεδα. Οι επενδυτές που “σορτάρουν” ελπίζουν κι αυτοί να αγοράζουν σε χαμηλές τιμές και να πωλούν σε υψηλότερες, αλλά κατά προτεραιότητα πωλούν (θεωρώντας ότι η τιμή θα μειωθεί) ελπίζοντας να αγοράσουν αργότερα σε χαμηλά επίπεδα. Ουσιαστικά, το “σορτάρισμα” είναι ένα στοίχημα ότι η μετοχή ή το ομόλογο θα μειωθούν σε αξία.
Ο μηχανισμός είναι λίγο περίπλοκος. Πώς, λοιπόν, θα πουλήσεις κάτι που δεν έχεις στην κατοχή σου; Γίνεται αφού πρώτα δανειστείς μια ομολογία με την υπόσχεση να την επιστρέψεις σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Με το που λάβεις την ομολογία την πουλάς στην αγορά. Στο μεταξύ, αν οι προβλέψεις αποδειχθούν λανθασμένες και η τιμή ανεβαίνει, θα πρέπει να επαναγοράσεις την ομολογία σε μια υψηλότερη τιμή ώστε να την επιστρέψεις, έχοντας χάσει, στην ουσία, χρήματα από το ίδιο σου το στοίχημα.
[highlight color=”orange”]Mark Baum: “I have a feeling in a few years people are going to be doing what they always do when the economy tanks. They will be blaming immigrants and poor people.”[/highlight]
Για να κερδίσει τους θεατές, η ταινία παρουσιάζει τους πρωταγωνιστές με τέτοιο τρόπο ώστε να πείσει πως δικαιολογημένα προσπαθούν να κερδίσουν από μια κατάσταση εναντίον των άπληστων τραπεζών. Αλλά η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή. Είναι αδύνατο να αποτινάξει το γεγονός ότι αυτοί έγιναν απίστευτα πλούσιοι στοιχηματίζοντας ενάντια στις τύχες εκατομμυρίων απλών Αμερικανών, πολλοί από τους οποίους έχασαν τα σπίτια και τις δουλειές τους στην κρίση – για να μην αναφέρουμε τα παγκόσμια επακόλουθα που εξακολουθούμε να βλέπουμε να ξεδιπλώνονται. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι κάποιοι σαν κι αυτούς έκαναν την κρίση και την οικονομική κατάρρευση χειρότερη από ό,τι θα ήταν διαφορετικά.
Η ταινία αναγνωρίζει την ηθική ασάφεια: “Απλά ποντάρετε εναντίον της αμερικανικής οικονομίας. Και αν κερδίσετε, πολλοί άνθρωποι θα υποφέρουν. Γι ‘αυτό προσπαθήστε να μην το γιορτάσετε.” Ωστόσο, τελικά “γιορτάζει” τη νίκη.
Τώρα έχετε τα εργαλεία για να αποφασίσετε πώς αισθάνεστε γι ‘αυτό..
Ενδιαφέρον άρθρο θα μπορούσες μήπως να μου εξηγήσεις τι είναι τα CDOs? Από την στιγμή που οι οίκοι αξιολόγησης και οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις με μόνο σκοπό το κέρδος ,γιατί να επωμιστούν αυτοί τις ευθύνες της κρίσης? μήπως υπάρχουν και βαθύτερα αίτια (π.χ νομικές ελλείψεις,πολιτικές ευθύνες)
Όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, οι μεγαλύτεροι οίκοι αξιολόγησης δέχθηκαν πληθώρα μηνύσεων και καταγγελιών από ασφαλιστικά ταμεία και επενδυτές καθώς εμπιστεύτηκαν την λανθασμένη κρίση τους όσον αφορά τον κίνδυνο των χρεογράφων που ήταν συνδεδεμένα με επισφαλή στεγαστικά δάνεια. Σίγουρα, όμως, η ευθύνη για την κρίση δε βαραίνει μόνο αυτούς.
Όσον αφορά το τι είναι τα CDO, με ένα παράδειγμα, έστω ότι κάποιος πληρώνει το δάνειο για ένα αυτοκίνητο που αγόρασε. Πηγαίνει λοιπόν η τράπεζα στην αγορά παραγώγων και λέει: έχω τα τάδε δάνεια αυτοκινήτων από τους τάδε πελάτες μου. Ιδρύει μια εταιρία ειδικού σκοπού, φτιάχνει με τα δάνεια αυτά (σαν εγγυήσεις) ένα CDO και το πουλάει στην αγορά. Καταμερίζεται σε τμήματα και ανάλογα με το πόσο θέλουν να ρισκάρουν οι «επενδυτές» τα αγοράζουν. Στη συνέχεια περιμένουν να εισπράξουν τα ρευστά που πάνε στο CDO αυτό από τους δανειολήπτες – οι οποίοι φυσικά δεν έχουν ιδέα για τη διαδικασία αυτή! Όσο πληρώνονται τα δάνεια, όλα καλά: η τράπεζα που έκανε τα δάνεια CDO, πήρε ρευστά από τους «επενδυτές» – που προφανώς τα είχε ανάγκη – οι «επενδυτές» εισπράττουν τα ρευστά τους και οι αμέριμνοι δανειολήπτες ζουν την καθημερινότητά τους.
Επειδή, όμως, η κερδοσκοπία στα χρέη δεν είναι και τόσο ασφαλής μπίζνα την σήμερον ημέρα, σκέφτηκαν τρόπους να κάνουν την επένδυσή τους πιο ασφαλή στην περίπτωση που για κάποιο λόγο, οι δανειολήπτες δεν θα μπορούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους. Σκέφτηκαν λοιπόν να φτιάξουν το απόλυτα «ασφαλές» CDO το οποίο ονόμασαν «συνθετικό». Οι αγοραστές αυτού του τύπου CDO, δεν θα εισέπρατταν τα ρευστά από τα δάνεια που πληρώνονται στις τράπεζες– που το έφτιαξε και το πούλησε – αλλά θα εισπράττουν κάποια ασφάλιστρα στην περίπτωση που πληρώνονται κανονικά οι δόσεις των δανείων.