Στυλιανή Σύρου, φοιτήτρια τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑΜΑΚ
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) αποτελούν την πλειονότητα των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), συμβάλλοντας σημαντικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, εξαιτίας του μικρού αριθμού εργαζομένων που τις απαρτίζουν, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη και δραστηριοποίησή τους. Συγκεκριμένα, έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση και ελλείψεις στην κατάρτιση του προσωπικού, ενώ επιβαρύνονται δυσανάλογα από τη γραφειοκρατία.
Για την υποστήριξή τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το 2008 το πολιτικό πλαίσιο “Small Business Act for Europe” (SBA), ένα σύνολο αρχών, που στοχεύουν στη διευκόλυνση της λειτουργίας των ΜΜΕ. Οι αρχές αυτές δεν έχουν δεσμευτική ισχύ, αλλά λειτουργούν ως κατευθυντήριες γραμμές για τη δραστηριοποίηση τους και τη διαμόρφωση ενός ευνοϊκότερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
Η συμβολή των ΜΜΕ στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η συμβολή των ΜΜΕ στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι θεμελιώδης. Σύμφωνα με δεδομένα της Eurostat για το 2022, οι ΜΜΕ αντιπροσωπεύουν πάνω από το 99% των επιχειρήσεων στην ΕΕ, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις περιορίζονται μόλις στο 0,2%. Όσον αφορά την απασχόληση, το 85% των εργαζομένων απασχολείται σε ΜΜΕ, ενώ μόνο το 15% εργάζεται σε μεγάλες επιχειρήσεις. Τέλος, οι ΜΜΕ συνεισφέρουν το 49% του συνολικού κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων στην ΕΕ.
Πέρα από τη συμβολή τους στην απασχόληση και στην οικονομία, οι ΜΜΕ είναι ζωτικής σημασίας και για τις μεγάλες επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της υπεργολαβίας, παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες απαραίτητα για την λειτουργία τους, δημιουργώντας αλληλεξαρτώμενες αλυσίδες αξίας. Οι μεγάλες επιχειρήσεις βασίζονται σε ΜΜΕ για την προμήθεια εξειδικευμένων πρώτων υλών, απαραίτητων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους.
Επιπλέον, λόγω της απλούστερης δομής τους, οι ΜΜΕ μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις ταχύτερα από πολυεθνικές εταιρίες καθώς δεν απαιτείται έγκριση μιας απόφασης από πολλά ιεραρχικά επίπεδα. Συνεπώς, είναι συχνά πιο ευέλικτες στις αλλαγές της αγοράς, γεγονός που τους επιτρέπει να προσαρμόζονται αποτελεσματικά σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουν την οικονομία και τοπικά αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε περιόδους κρίσης. Έτσι, γίνεται αντιληπτή η σημασία των ΜΜΕ και η ανάγκη στήριξης τους ώστε να έχουν τη δυνατότητα να συνεχίζουν να στηρίζουν την οικονομία της ΕΕ.
Γιατί οι ΜΜΕ χρειάζονται ειδικό καθεστώς λειτουργίας ;
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, βάσει ορισμού, απασχολούν έως και 250 υπαλλήλους. Διακρίνονται σε πολύ μικρές (έως 10 εργαζόμενους), μικρές (έως 50 εργαζόμενους) και μεσαίες (έως 250 εργαζόμενους). Οι εργαζόμενοι τους συχνά καλύπτουν πολλαπλούς ρόλους, χωρίς να έχουν λάβει εξειδικευμένη εκπαίδευση ,γεγονός που δημιουργεί ελλείψεις στην κατάρτιση και δυσκολίες στη διαχείριση μεγάλου όγκου εργασίας.
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Στην ΕΕ το αποδεκτό ρίσκο δανεισμού είναι σχετικά χαμηλό, με αποτέλεσμα το τραπεζικό σύστημα να μην παρέχει επαρκή δανειοδότηση. Οι ΜΜΕ λόγω του μικρού μεγέθους τους δεν διαθέτουν αρκετά εχέγγυα, καθιστώντας δύσκολη την πρόσβαση σε κεφάλαια. Επιπρόσθετα, εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως εταιρείες Venture Capital και Equity Funds μπορεί να αποτελούν λύση για μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, όμως για τις ΜΜΕ συχνά είναι απρόσιτες, λόγω του αυξημένου ρίσκου.
Συνεπώς, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανταγωνιστικότητα και την ικανοποίηση πελατών. Εδώ έρχεται να συμβάλλει το SBA, προσφέροντας ένα πολιτικό πλαίσιο στήριξης που επιτρέπει την επιβίωση, την ανάπτυξη και τη καινοτομία τους.
Οι αρχές της νομοθεσίας του SBA
Όπως προαναφέρθηκε, το SBA δεν έχει νομοθετική ισχύ αλλά αποτελεί ένα σύνολο αρχών, που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των ΜΜΕ στα κράτη μέλη. Δεν προβλέπονται κυρώσεις για τη μη εφαρμογή τους. Παρακάτω παρατίθενται οι 10 αρχές του SBA:
- Αρχή 1: Δημιουργία περιβάλλοντος, στο οποίο οι επιχειρηματίες και οι οικογενειακές επιχειρήσεις μπορούν να προοδεύουν και στο οποίο η επιχειρηματικότητα ανταμείβεται.
- Αρχή 2: Εξασφαλισμένη παροχή δεύτερης ευκαιρίας στους έντιμους επιχειρηματίες σε περίπτωση πτώχευσης.
- Αρχή 3: Καθορισμός κανόνων σύμφωνα με την αρχή «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις» .
- Αρχή 4: Μεγαλύτερη ανταπόκριση των δημόσιων διοικήσεων, στις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ).
- Αρχή 5: Προσαρμογή των μέσων της δημόσιας πολιτικής στις ανάγκες των ΜΜΕ : Διευκόλυνση της συμμετοχής των ΜΜΕ στις δημόσιες συμβάσεις και καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι κρατικές ενισχύσεις για τις ΜΜΕ.
- Αρχή 6: Διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση και δημιουργία νομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, που ευνοεί τις έγκαιρες πληρωμές στις εμπορικές συναλλαγές.
- Αρχή 7: Υποστήριξη των ΜΜΕ, προκειμένου να επωφεληθούν περισσότερο από τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία αγορά.
- Αρχή 8: Προώθηση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων στις ΜΜΕ, καθώς και όλων των μορφών καινοτομίας.
- Αρχή 9: Παροχή δυνατότητας στις ΜΜΕ να μετατρέψουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις σε ευκαιρίες.
- Αρχή 10: Ενθάρρυνση και υποστήριξη των ΜΜΕ ώστε να επωφεληθούν από την ανάπτυξη των αγορών.
Αξιολόγηση και Μελλοντικές προοπτικές SBA
Διαχρονικά, οι αρχές του SBA έχουν βελτιώσει σημαντικά τις πολιτικές της ΕΕ για τις ΜΜΕ, διευκολύνοντας την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, μειώνοντας τη γραφειοκρατία και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα τους. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτίωσης για την αντιμετώπιση προκλήσεων που απαιτούν περαιτέρω δράσεις.
Το SBA, παρόλο που προβλέπει την ώθηση της ανάπτυξης των ΜΜΕ, δεν εφαρμόζεται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Κάποια κράτη εισήγαγαν άμεσα τις αρχές του στις πολιτικές τους, ενώ άλλα αντιμετώπισαν καθυστερήσεις. Βάσει δεδομένων του 2012, λίγα χρόνια μετά την δημιουργία του, παρατηρήθηκε σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των κρατών. Για παράδειγμα, στην Ισπανία και στη Λιθουανία εφαρμόστηκαν πολυάριθμα έργα στη βάση του SBA, ενώ στη Σλοβακία η πρόοδος ήταν πιο αργή.
Η απουσία νομικής υποχρέωσης αφήνει τα κράτη ελεύθερα να επιλέξουν τον βαθμό προσαρμογής τους στις προτεινόμενες αρχές, γεγονός που δημιουργεί αποκλίσεις στην αποτελεσματικότητα των μέτρων στήριξης των ΜΜΕ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι κρίσιμο να εντοπιστούν οι λόγοι για τους οποίους ορισμένα κράτη δεν υιοθετούν τις αρχές του, ώστε να δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα για τη συμμόρφωσή τους.
Συμπερασματικά, το SBA λειτουργεί ως εργαλείο ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά απαιτεί συνεχείς αναθεωρήσεις και προσαρμογές στις διεθνείς εξελίξεις. Από την υιοθέτησή του το 2008, οικονομικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές αλλαγές έχουν επηρεάσει την αγορά, καθιστώντας αναγκαία την ευελιξία του. Η συνεχής προσαρμογή του SBA είναι καθοριστική για τη διατήρηση του ρόλου των ΜΜΕ ως βασικού πυλώνα της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Βιβλιογραφία
- Eurostat (2024). Micro & small businesses make up 99% of enterprises in the EU. [online] @EU_Eurostat. Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20241025-1
- eur-lex.europa.eu. / Μικρομεσαίες επιχειρήσεις – EUR–Lex. [online] Available at: https://eur-lex.europa.eu/EL/legal-content/glossary/small-and-medium-sized-enterprises.html.
- eu. (2024). Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις | Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση | Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. [online] Available at: https://www.europarl.europa.eu/factsheets/el/sheet/63/small-and-medium-sized-enterprises
- europa.eu. (2022). SMEs showed resilience to effects of pandemic. [online] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20221028-3.
- Hinton, T. (2024). Infographic: Top 6 Challenges Small Businesses Face in the EU. [online] Statista Daily Data. Available at: https://www.statista.com/chart/32640/top-6-challenges-facing-eu-small-businesses/.
- eu. (2020). Μια Small Business Act για τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ | EUR-Lex. [online] Available at: https://eur-lex.europa.eu/EL/legal-content/summary/a-small-business-act-for-european-smes.html
- (2020). Βελτιωμένες οι επιδόσεις των ευρωπαϊκών μικρομεσαίων επιχειρήσεων επισημαίνει πρόσφατη έκθεση. [online] Available at: https://www.ekt.gr/el/news/23618
- Implementation of the Small Business Act for Europe (SBA) and Entrepreneurship Policies at Local and Regional Level (2012) doi:https://doi.org/10.2863/57127.
