Το αποτύπωμα των Ολυμπιακών Αγώνων

«ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: ένα ιδιαίτερο γεγονός με περιορισμένη διάρκεια αλλά με σημαντικές μακροχρόνιες επιδράσεις τουλάχιστον μιας δεκαετίας»

«Κηρύσσω το τέλος των 31ων Ολυμπιακών Αγώνων. Αντίο Ρίο!» Με αυτά τα λόγια του προέδρου της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ έπεσε η αυλαία των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στο Ρίο 2016 τα ξημερώματα της Δευτέρας. Τι θα γίνει όμως με την επόμενη μέρα;

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες χαρακτηρίζονται σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος ως «ένα ιδιαίτερο γεγονός (hallmark event) με περιορισμένη διάρκεια (μόλις 2 εβδομάδες) αλλά με σημαντικές μακροχρόνιες επιδράσεις τουλάχιστον μιας δεκαετίας». Μάλιστα η μελέτη των επιδράσεων αυτών είναι επιτακτική καθώς πρέπει να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα τους για τη χώρα που θα τους φιλοξενήσει. Θεωρητικά σε μακροοικονομικό επίπεδο αποτελούν «θετική διαταραχή της ζήτησης (positive demand shock) από τη στιγμή που γίνεται η ανάθεση μέχρι και την ολοκλήρωσή τους».

Σε γενικές γραμμές οι οικονομικές συνέπειες προέρχονται από επενδύσεις σε έργα υποδομών, τις εισφορές από την πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων και τα έσοδα από τις διεθνείς αφίξεις. Βέβαια, στην προσπάθεια ανάληψης διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων γίνονται σημαντικά βήματα για επίτευξη ρυθμών ανάπτυξης ακόμα και σε περιόδους ύφεσης. Αυτό συμβαίνει, γιατί δημιουργούνται νέα έργα υποδομής, γίνεται επιτακτικός ο εκσυγχρονισμός διαφόρων λειτουργιών της χώρας με τη χρήση τεχνολογίας, καθίσταται αναγκαία η βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών δημιουργώντας προστιθέμενη αξία.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά συνήθως επηρεάζουν περισσότερο την πόλη φιλοξενίας παρά τη χώρα στο σύνολό της προκαλώντας προβλήματα στην ισοκατανομή των οποιωνδήποτε οικονομικών ωφελειών. Συνεπώς, όσο μεγαλύτερη είναι η εξεταζόμενη χώρα τόσο μεγαλύτερες οι αποκλίσεις των θετικών επιδράσεων στις διάφορες περιφέρειές της.

Οι οικονομικές συνέπειες εξετάζονται σε τρεις περιόδους: την περίοδο προετοιμασίας για τους αγώνες, περίοδο διεξαγωγής τους και αυτή μετά το πέρας τους, ενώ οι δραστηριότητες διακρίνονται σε κατασκευαστικές, διεξαγωγής και προβολής των αγώνων και διεθνών επισκέψεων. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως και στις τρεις περιόδους οι διεθνείς επισκέψεις είναι αυτές που παραμένουν ενεργές.

Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, οι τουριστικές συνέπειες των Ολυμπιακών Αγώνων κατέχουν δεσπόζουσα θέση. Γενικά, τα οφέλη από την οργάνωση τέτοιων Τουριστικών Αθλητικών Γεγονότων (sport-event tourism) είναι:

Η δημιουργία και ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών και των υποδομών φιλοξενίας
Η δημιουργία μιας ευνοϊκής τουριστικής εικόνας και μόνιμης τουριστικής πελατείας για τη χώρα προορισμού
Η χρήση των διεθνών μέσων επικοινωνίας που βρίσκονται στην περιοχή για την κάλυψη των εκδηλώσεων με σκοπό την προώθηση της τοπικής κουλτούρας και τη μετάδοση διαφόρων μηνυμάτων.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ

Η Ολυμπιάδα του Ρίο είχε προϋπολογισμό που ανήλθε στα 10 δισεκατομμύρια με το 43% να προέρχεται από κρατικά ταμεία και 57% από τον ιδιωτικό τομέα. Παρά τις καθυστερήσεις στην κατασκευή των κατάλληλων υποδομών και το θάνατο 11 εργατών λόγω ελλιπών μέτρων ασφαλείας οι αγώνες θα αποφέρουν κέρδος επιπρόσθετο για το Ρίο ύψους 200 εκατ. Δολαρίων – αισθητά λιγότερο από αυτό στο Μουντιάλ του 2014 που ανήλθε στα 900 εκατ. Δολάρια. Σύμφωνα με μελέτη που συντάχθηκε για το Υπουργείο Τουρισμού στη Βραζιλία προέκυψε πως περίπου το 84% των 572.961 αλλοδαπών υπηκόων που επισκέφθηκαν τη χώρα στο διάστημα 1^ηςΙουλίου – 15^ης Αυγούστου συνδύασαν τις διακοπές τους σκόπιμα με την παρακολούθηση των Ο.Α. παρά το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις της κυβέρνησης ανέρχονταν αρχικά σε 800.000 και μειώθηκαν στη συνέχεια στο μισό εκατομμύριο. Επιπρόσθετα, η πληρότητα στα ξενοδοχεία άγγιξε το 80%, αλλά η ζήτηση για άλλες τουριστικές υπηρεσίες της περιοχής όπως οι φαβέλες δεν είχε την έκβαση που επιθυμούσαν οι νέοι επιχειρηματίες οι οποίοι ίδρυσαν επιχειρήσεις κοντά στην περίοδο διεξαγωγής των αγώνων με την ελπίδα ανάπτυξης. Έτσι, η ασφαλιστική εταιρία Euler Hermes αναμένει μαζικά «λουκέτα» αυτών των εταιριών με τον επικεφαλής οικονομολόγο της εταιρίας Λούντοβιτς Σούμπραν να δηλώνει πως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα υπάρξουν 12% περισσότερα «λουκέτα» λόγω των αγώνων. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως ακόμα και το κατάστημα στην παραλία της Κοπακαμπάνα που λειτούργησε αποκλειστικά με επίσημα προϊόντα των αγώνων δεν κατάφερε να πετύχει υψηλά έσοδα με τη διάθεση της μασκότ Vinicious στα 115 ρεάλ, περίπου 32 ευρώ, αφού οι περισσότεροι τουρίστες προτίμησαν να βγάλουν selfie με αυτήν παρά να την αγοράσουν.

Παρόλα αυτά, ο τουριστικός οργανισμός Embratur εκτιμά πως «Η αυξημένη προβολή της χώρας οδηγεί σε εν δυνάμει ανάπτυξη του τουρισμού», ενώ η κυβέρνηση θεωρεί ότι με τις βελτιωμένες υποδομές ίσως δόθηκε μια ώθηση προς την ανάπτυξη για την πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δοκιμαζόμενη χώρα της Λατινικής Αμερικής.

ΕΛΛΑΣ…ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΟΥ

Στην περίπτωση της Ελλάδας οι αναλυτές θεωρούν ότι η κρίση δεν προήλθε από την ανάληψη διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά αυτοί σίγουρα συνέβαλαν αρνητικά στη μετέπειτα πορεία της, αφού η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί να προπληρώσει τους κατασκευαστές, ώστε τα έργα υποδομής να είναι έτοιμα στην ώρα τους. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ βέβαια «το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) θα ήταν κατά 2,5% χαμηλότερο εάν δεν είχαν γίνει οι Ολυμπιακοί Αγώνες (Ο.Α.) του 2004» παρά το γεγονός ότι το συνολικό κόστος των αγώνων ανήλθε στα 9,2 δισ. Ευρώ. Το κόστος αυτό μοιράστηκε κατά 6,5 δισ. Ευρώ σε δαπάνες χρηματοδοτούμενες από τον προϋπολογισμό, 2,3 δισ. Ευρώ ήταν οι δαπάνες της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004», ενώ τα υπόλοιπα 400 εκατ. Ευρώ οφείλονταν σε αυτοχρηματοδοτούμενα έργα. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με την ίδια μελέτη η εγκατάλειψη των ολυμπιακών εγκαταστάσεων και του Ολυμπιακού Χωριού με την ελλιπή αξιοποίησή της ολυμπιακής κληρονομιάς μείωσε μέσα στα χρόνια το ΑΕΠ μακροχρόνιας ισορροπίας της χώρας κατά περίπου 0,2%. Φυσικά, αν είχε γίνει σωστή αξιοποίηση των εγκαταστάσεων αυτών σε βάθος χρόνου θα βοηθούσε στην απόκτηση οργανωτικής και επιχειρησιακής εμπειρίας για τη χώρα όπως στους επιτυχημένους αγώνες στο Σίδνεϋ, τη Βαρκελώνη και το Λος Άντζελες με τους τελευταίους να αποφέρουν στη διοργανώτρια χώρα πλεόνασμα 200 εκατ. Δολαρίων.

ΚΑΙ Η ΛΙΣΤΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…

Πολλές χώρες προσπάθησαν να φιλοξενήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες δαπανώντας χρηματικά ποσά που ζημίωσαν σημαντικά την οικονομική τους κατάσταση. Στη λίστα αυτή ανήκουν χαρακτηριστικά οι παρακάτω διοργανώσεις:

ΒΑΝΚΟΥΒΕΡ – ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΟΥ 2010 : τα «σπασμένα» ανήλθαν σε 630 εκατ. Δολάρια τα οποία πληρώνουν οι φορολογούμενοι σύμφωνα με δημοσίευμα του Business Insider ακόμα και αν το χρέος ξοφλήθηκε το 2014.
SOCHI – ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΟΥ 2014 : Το κόστος φιλοξενίας με τη δημιουργία των κατάλληλων έργων υποδομών «άγγιξε» τα 10 δισ. Δολάρια.
ΜΟΝΤΡΕΑΛ – ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1976 : Ο δήμαρχος Jean Drapeau είχε εκτιμήσει το κόστος προετοιμασίας στα 125 εκατ. Δολάρια, ενώ τελικά ανήλθαν στα 1,5 δισ. Δολάρια με σημεία των έργων να έχουν μείνει ανολοκλήρωτα και να δίνουν άσχημη εικόνα κατά τη μετάδοση των αγώνων.

Συνοπτικά, η φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων μπορεί να αποφέρει σημαντικές θετικές επιδράσεις στην οικονομία της διοργανώτριας χώρας. Παρόλα αυτά, χρειάζεται συνεχής έλεγχος της κατάστασης ώστε οι εκτιμήσεις να μην υπερκαλυφθούν από το πραγματικό κόστος, αφού σε αυτήν την περίπτωση οι πιθανότητες οικονομικής ανάκαμψης και εισόδου σε τροχιά ανάπτυξης μετά το πέρας των αγώνων δεν είναι υπέρ της εκάστοτε διοργανώτριας χώρας.

* Πάντως, ακόμα και με δυσοίωνες προβλέψεις για την πορεία της χώρας μας στους Ολυμπιακούς με την οικονομική κατάσταση που επικρατεί και την έλλειψη χώρων κατάλληλων για αθλητική προετοιμασία τολμώ να πω πως ακόμα και το «μαύρο πρόβατο» που αποκαλείται Ελλάδα κατάφερε να πετύχει μια αξιοπρεπή παρουσία και την κατάκτηση 6 μεταλλείων επιτυγχάνοντας την 5^η καλύτερη επίδοση της ελληνικής αποστολής.