Κωνσταντίνος Γεροβασίλης, Φοιτητής Οικονομικών Επιστημών Α.Π.Θ

Πριν λίγες μέρες ένα θέμα, το οποίο ανησύχησε την παγκόσμια κοινότητα και συγκεκριμένα πολλούς χρήστες του Facebook είναι κατά πόσο τα προσωπικά τους δεδομένα και στοιχεία είναι ασφαλή στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης . Αυτό συνέβη λόγω του σκανδάλου που ξέσπασε μεταξύ του Facebook και της εταιρίας Cambridge Analytica, η οποία υπέκλεψε τα προσωπικά δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών του Facebook. Τι είναι και τι θεωρούνται στην πραγματικότητα προσωπικά δεδομένα; Προσωπικά δεδομένα είναι πληροφορίες από τις οποίες δύναται να ταυτοποιηθεί ένα άτομο. Πληροφορίες όπως το όνομα, η ηλικία, το επάγγελμα, η οικογενειακή και ερωτική κατάσταση, οι θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις.

Η Cambridge Analytica είναι μία Βρετανική εταιρεία ανάλυσης δεδομένων η οποία προσφέρει υπηρεσίες σε κόμματα και επιχειρήσεις που θέλουν να αλλάξουν την συμπεριφορά του κοινού. Συγκεκριμένα, η Cambridge Analytica, η οποία αποτελεί και θυγατρική του SCL Group ανέλαβε την προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλτ Τραμπ για τις Αμερικανικές εκλογές το 2016 και πλέον οι ειδικοί λένε πως αποτέλεσε καθοριστικό ρόλο για την εκλογή του Τραμπ.

Το σκάνδαλο το οποίο ξέσπασε πριν μερικές μέρες είχε έντονες αντιδράσεις από πολλούς χρήστες του Facebook και μάλιστα ένας μεγάλος αριθμός οδηγήθηκε και στην απενεργοποίηση του λογαριασμού του στο συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο. Αρχικά, ο αριθμός των ατόμων τα οποία έπεσαν θύματα στο σκάνδαλο ανερχόταν στα 50 εκατομμύρια, αντί των 87 εκατομμυρίων που επηρεάστηκαν σε όλο τον κόσμο, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος ο κολοσσός τεχνολογίας . Ενώ ο πρόεδρος του Facebook Μάρκ Ζάκερμπεργκ βρισκόταν υπό πίεση για να καταθέσει στο Κογκρέσο, την ίδια στιγμή η μετοχή του μετά το σκάνδαλο έπεφτε κατακόρυφα σημειώνοντας πτώση 4,83% στα 176,15 δολάρια, έχοντας και ως αποτέλεσμα την πτώση του δείκτη Nasdaq (-0,84%).

Έτσι, ο Ζάκερμπεργκ αποφάσισε να καταθέσει στο Κογκρέσο και να απολογηθεί για την υποκλοπή των προσωπικών δεδομένων των χρηστών του από την Cambridge Analytica. Τα πρώτα του λόγια ηταν «είναι δικό μου λάθος, συγνώμη»  και συνέχισε λέγοντας «εγώ διοικώ το Facebook και είμαι υπεύθυνος για όλα όσα συμβαίνουν» και λαμβάνοντας έτσι μεγάλο μέρος της ευθύνης. Μετά από σχεδόν 10 ώρες απολογίας και ερωτήσεων προς τον  ιδρυτή την πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης από τους γερουσιαστές του Κογκρέσου, ο ίδιος υποσχέθηκε πως θα επανορθώσει για ό,τι έγινε και θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων όλων των χρηστών του Facebook.

Παράλληλα ο  Αλεξάντερ Κόγκαν, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ δήλωσε πως είναι «ο αποδιοπομπαίος τράγος»  και ότι Facebook και Cambridge Analytica τον χρησιμοποίησαν. Ο Αλεξάντερ Κόγκαν είναι στην ουσία αυτός ο οποίος υπέκλεψε τα προσωπικά δεδομένα των εκατομμυρίων χρηστών του Facebook και τα έδωσε στην Cambridge Analytica. Αυτό έγινε μέσω μια εφαρμογής που δημιούργησε ο Κόγκαν στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης με την μορφή ενός Τεστ Προσωπικότητας, οπού στην ουσία δεν υπέκλεπτε δεδομένα αλλά «ψάρευε» (phishing). Το Τεστ μάλιστα έδινε και κάποια μικροποσά (2-5$) για να δελεάσει τα άτομα να συνδεθούν.

Έτσι, με περίπου 320.000 χρήστες να κάνουν το Τεστ, κατάφεραν να λάβουν στοιχεία από 87.000.000 χρήστες, αφού για κάθε άτομο που έκανε το Τεστ άνοιγαν ταυτόχρονα με τα δικά του δεδομένα και τα δεδομένα όλων των διαδικτυακών φίλων του. Όμως, το πιο σημαντικό είναι ότι ο Κόγκαν ήξερε σε ποια άτομα ήθελε να αναφερθεί, αφού προϋπόθεση για να μπορέσει να κάνει κάποιος το Τεστ ήταν να είναι ψηφοφόρος των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τον Κρις Γουάιλι, πρώην εργαζόμενο της εταιρείας Cambridge Analytica, η εταιρεία συνέλεξε δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών του Facebook, ώστε να διαμορφώσει ένα προφίλ για κάθε χρήστη με σκοπό να τους προβάλει συγκεκριμένες- στοχευμένες πολιτικές διαφημίσεις. Επίσης, σύμφωνα με τον Γουάιλι το Facebook εξουσιοδότησε τον καθηγητή Κόγκαν να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή για ακαδημαϊκούς λόγους. Επομένως, επέτρεψε σε μία εφαρμογή να συλλέξει δεδομένα χρηστών του Facebook εν αγνοία τους, πράγμα που σημαίνει ότι γνώριζε ότι συνέβαινε κάτι τέτοιο, απλά θεωρούσε ότι χρησιμοποιείται για ακαδημαϊκή έρευνα. Ωστόσο, ο ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης δήλωσε πως «παραπλανήθηκε». Το Facebook το 2015 έμαθε πως ο Κόγκαν έδωσε προσωπικά δεδομένων χρηστών του στην Cambridge Analytica και ζήτησε και από τις δύο πλευρές να τα διαγράψουν και να βεβαιώσουν ότι το έκαναν.

Τελικά, όπως φαίνεται, κάτι τέτοιο δεν έγινε. Τα δεδομένα παρέμειναν στην Cambridge Analytica και χρησιμοποιήθηκαν στην προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ για τις Αμερικανικές εκλογές, με σκοπό τις στοχευμένες διαφημίσεις. Ωστόσο, όπως και να έχει μετά το σκάνδαλο ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ δεσμεύτηκε να προστατεύσει τα προσωπικά δεδομένα όλων των χρηστών του, ώστε κάτι τέτοιο να μην ξανασυμβεί. Είναι πολύ σημαντικό οι χρήστες οποιασδήποτε πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης να αισθάνονται ασφαλείς οι ίδιοι καθώς φυσικά και τα προσωπικά τους δεδομένα που έχουν καταχωρήσει σε αυτή. Γι αυτό το λόγο οι αρμόδιοι πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα αντιμετώπισης και να θεσπίσουν τους κατάλληλους νόμους, ώστε τέτοιου είδους περιστατικά να μην ξανασυμβούν. Πράγμα το οποίο τις τελευταίες μέρες βλέπουμε ότι έχει γίνει με την θέσπιση του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την προστασία προσωπικών δεδομένων (GDPR).

Βέβαια, τα μεγάλα ερωτήματα που τίθενται είναι ότι το Facebook αποτέλεσε θύτη ή θύμα του σκανδάλου; Ήξερε ή όχι για την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών του;

Απάντηση