Με αφορμή την περίπτωση της Apple, σκέφτομαι πως το κορυφαίο ίσως οικονομικό θέμα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί τις επόμενες δεκαετίες είναι αυτό της φορολόγησης, κυρίως των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις τείνουν να γίνονται παγκόσμιοι οργανισμοί, με δραστηριότητες σε πολλές χώρες. Σε άλλη χώρα αγοράζουν τις πρώτες ύλες, σε άλλη χώρα τις επεξεργάζονται, με εταιρία άλλης χώρας τις μεταφέρουν, σε δεκάδες χώρες τις πωλούν, σε άλλη χώρα είναι η έδρα, σε άλλη εδρεύει το Διοικητικό Συμβούλιο. Ενδοομιλικές συναλλαγές περιπλέκουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα.
Ωστόσο, η φορολογία επιβάλλεται σε εθνικό επίπεδο κράτους. Πώς θα φορολογηθεί η κάθε δραστηριότητα, πώς θα αποφευχθεί η διπλή φορολόγηση, αλλά και η διπλή μη φορολόγηση. Τα πράγματα είναι εξαιρετικά πολύπλοκα. Θα ξεκινήσουμε από τις φορολογικές αρχές κάθε κράτους. Θα προχωρήσουμε με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, και θα δούμε το ρόλο των φορολογικών παραδείσων αλλά και την τοποθέτηση από μέρους των επιχειρήσεων, του κάθε μέρους της επιχείρησης στη χώρα που τη συμφέρει ανάλογα με το φορολογικό περιβάλλον της χώρας. Κάθε χώρα φορολογεί διαφορετικά, όχι τόσο όσον αφορά το συντελεστή, αλλά κυρίως με βάση το κριτήριο με το οποίο θεωρεί την επιχείρηση δική της. Άλλα κράτη τα ενδιαφέρει το που έχει την έδρα, όπως πολλά ευρωπαϊκά, άλλα τα ενδιαφέρει που εδρεύουν τα ΔΣ τους όπως για παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ωστόσο, πολλές φορές αυτά τα κράτη είναι αδύνατον να φορολογήσουν δραστηριότητες που έχουν συμβεί σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη, πέραν της χώρας αυτής. Σε επιχειρήσεις τέτοιας φύσεως, όπως οι πολυεθνικές είναι πολύ δύσκολο να εντοπίσεις πόσα κέρδη προκύπτουν σε μία χώρα και πόσα προκύπτουν σε μία άλλη. Μια μεγάλη πολυεθνική εταιρία εμπορίας κρέατος για παράδειγμα μπορεί να αγοράσει πουλερικά από την Κίνα, να τα σφάξει στο Βιετνάμ, να τα πουλήσει σε 20 διαφορετικές χώρες της Ευρώπης και να εδρεύει στη Γαλλία. Η φορολόγηση μιας τέτοιας επιχείρησης σωστά, δηλαδή το δίκαιο ποσοστό φόρου που πρέπει να πληρώσει για τη δραστηριότητα ή το ποσοστό αυτής που έλαβε μέρος στην κάθε χώρα είναι σχεδόν αδύνατη, ειδικά σε μια επιχείρηση καθετοποιημένη που μπορεί να διαθέτει από το γρασίδι ως και το τελευταίο κατάστημα λιανικής πώλησης στις 20 ευρωπαϊκές χώρες.
Αυτό ακριβώς είναι και το σημαντικότερο πρόβλημα της νέας μορφής του παγκόσμιου καπιταλισμού και το παράδειγμα αυτής της επιχείρησης είναι το πιο απλό αφού για παράδειγμα με επιχειρήσεις λογιστικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών είναι ακόμη πιο περίπλοκο να εντοπίσεις την εθνική τους δραστηριότητα. Ωστόσο, τις επόμενες δεκαετίες, σε μια Ευρώπη με υπέργηρο πληθυσμό, που θα κληθεί να συντηρήσει πολυδάπανα ασφαλιστικά συστήματα και ένα γιγάντιο κράτος πρόνοιας τα χρήματα αυτά είναι απαραίτητα. Είναι ζωτικής σημασίας αφενός να μη χαθούν οι φόροι από Ευρωπαϊκές πολυεθνικές με δραστηριότητες σε πολλά κράτη, αφετέρου να φορολογηθούν οι δραστηριότητες κάθε πολυεθνικής και εκτός Ευρώπης, που λαμβάνουν χώρα σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Προφανώς χρειάζεται ενιαία φορολογική πολιτική.
Τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να συμφωνήσουν σε κάποια κοινά σημεία. Αρχικά με ποια βάση θα ταξινομούν την ιθαγένεια αυτών επιχειρήσεων ώστε να μπορεί να επιβληθεί φόρος επί των κερδών, με ενιαίο συντελεστή και από κάθε κράτος. Το κριτήριο μπορεί να είναι η έδρα του ΔΣ ή οτιδήποτε επιλέξουν όπως η χώρα στην οποία γίνεται η μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα της επιχείρησης. Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρξει ένας κοινός Ευρωπαϊκός συντελεστής για τις δραστηριότητες πολυεθνικών που μπορεί να λαμβάνουν χώρα σε Ευρωπαϊκό έδαφος, συντελεστής ίδιος για όλα τα κράτη και μία φορά φορολόγηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτό δε λύνει τελείως το πρόβλημα, διότι φυσικά η Ευρώπη δεν είναι μόνη της υπάρχει και ο υπόλοιπος κόσμος, αλλά θα λύσεις σε μεγάλο βαθμό το χάος μεταξύ της εθνικής φορολόγησης με διαφορετικό τρόπο εντός των κρατών της ένωσης, γεγονός που πολλές φορές κάνει μεγάλο κακό στον υγιή ανταγωνισμό που χρειάζεται μεταξύ των επιχειρήσεων.
Πέρα από όλα αυτά, ένα καλά σχεδιασμένο μοντέλο κοινής φορολογικής πολιτικής θα μας φέρει ένα πραγματικό βήμα πιο κοντά στη δημοσιονομική ένωση. Φυσικά, η φορολογία θα παραμείνει εθνική υπόθεση τουλάχιστον για αρκετά χρόνια ακόμη, ωστόσο θα έχει μπει η κάθε εθνική φορολογία σε ένα κοινό πλαίσιο. Έτσι δε θα χαθούν τα χρήματα που θα πρέπει να εισπράξει το κάθε κράτος, δε θα έχουν μεγάλο λόγο ύπαρξης πολλοί ευρωπαϊκοί παράδεισοι εντός Ευρώπης, θα έχουμε ένα καλύτερο ανταγωνισμό, ένα πιο δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα φορολόγησης, γιατί τώρα για τις πολυεθνικές έχουμε σύστημα μη φορολόγησης ακόμα και μέσα στην Ένωση, ένα πολύ πιο αποτελεσματικό μηχανισμό κατά της φοροδιαφυγής για την οποία πρέπει πολλές φορές να συνεργάζονται υπηρεσίες από πολλές χώρες. Είναι ο μόνος δρόμος. Η Ευρώπη χρειάζεται αυτά τα λεφτά για το κοινωνικό της πρόσωπο, θα κάνει ένα βήμα προς την ενοποίηση, θα κάνει ένα βήμα προς τη δικαιοσύνη.
