s1

Στον όχι και τόσο φανταστικό κόσμο του εγγύς μέλλοντος, χρόνος κατά τον οποίο εκτυλίσσεται η πλοκή των αποστολών (campaigns) του δημοφιλούς First Person Shooter game, Call of Duty: Black Ops II, λαμβάνει χώρα ένας ιδιαίτερα σκληρός και αμφίρροπος πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Η εδώ και έναν αιώνα κατεστημένη ισχύς της μοναδικής υπερδύναμης αμφισβητείται από έναν εκρηκτικά ανερχόμενο αντίπαλο με παγκόσμιες βλέψεις και διαρκώς αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική ισχύ. Έπαθλο της αναμέτρησης αποτελεί ο έλεγχος των παγκόσμιων αποθεμάτων σε σπάνιες γαίες, υψίστης σημασίας στοιχεία με εφαρμογές από ηλεκτρονικές συσκευές έως πυρηνικούς αντιδραστήρες. Και φυσικά:

Who controls all of it? China.

s2

Μπορεί σήμερα το εν λόγω videogame να έχει ξεχαστεί, πριν μερικά χρόνια όμως, κάποιες απειλητικές κινήσεις της Κίνας, με σκοπό τoν πλήρη έλεγχο της παγκόσμιας παραγωγής σπανίων γαιών έκαναν το δημοκρατικό, πολιτισμένο και αναπτυγμένο Δυτικό κόσμο να χάσει τον ύπνο του. Συγκεκριμένα, το Μέσο Βασίλειο ανακοίνωσε, εν έτη 2010, ότι θα μείωνε δραστικά τις εξαγωγές σε αυτά τα πολύτιμα στοιχεία, τη στιγμή που παρήγαγε σχεδόν το 100% της παγκόσμιας παραγωγής, πράγμα καταστροφικό για την αξίας 1 τρις. Δολαρίων βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, που εξαρτάται άμεσα από αυτά τα σπάνια χημικά στοιχεία. Οι μεγάλοι καταναλωτές φοβήθηκαν τότε για τη δυσχέρεια τροφοδοσίας της αγοράς με οθόνες, λάμπες, κινητά έως άρματα μάχης και πυραύλους! Φυσικά, τη στιγμή ακριβώς που χρειαζόταν, όρθωσε το ανάστημά της η μη παραδίδουσα τα σκήπτρα αμερικανική οικονομία, που μαζί με του περιφερειακούς εταίρους της, αντιμετώπισε αυτό που η Κίνα είχε καταφέρει «μια μονοπωλιακή θέση που υπερέβαινε και τα πιο τρελά όνειρα των τυράννων της Μέσης Ανατολής που αντλούν τη δύναμή τους από το πετρέλαιο», όπως έγραψε και ο νομπελίστας Paul Krugman.

Όμως, ο πανικός του 2010 γρήγορα διαλύθηκε, χάρη στην αριστοτεχνική συνεργασία μεταξύ αγορών, επενδυτών και ερευνητών, ότι συμβαίνει δηλαδή με όλες τις κρίσεις – φούσκες των αποκαλούμενων σπάνιων πόρων του πλανήτη (βλ. πετρέλαιο ’70 και 2008). Αυτό συνέβη καθώς οι λεγόμενες σπάνιες γαίες είναι αρκετά διαδεδομένες στο γήινο φλοιό (plot twist)! Η ονομασία τους αποδίδεται στην εξαιρετικά επίπονη εξαγωγή τους από τα μεταλλοφόρα πετρώματα στα οποία εμφανίζονται. Η επεξεργασία τους είναι μια σύνθετη και επικίνδυνη περιβαλλοντικά διαδικασία, η οποία επιχειρείται από λίγες εταιρίες. Η Κίνα, εκμεταλλευόμενη το άνοιγμα στις παγκόσμιες αγορές από τον τότε Γενικό Γραμματέα του ΚΚΚ, Deng Xiaoping, το φθηνό και άφθονο εργατικό δυναμικό της και τις πτωχές περιβαλλοντικές της ανησυχίες, εκτόπισε το 1986, τις ΗΠΑ από την κορυφή της παραγωγής σπανίων γαιών, φτάνοντας το 2002 να αντιπροσωπεύει το 95% της παγκόσμιας προσφοράς. Ήταν ένα παιχνίδι αμοιβαίου κέρδους, kazan – kazan όπως θα έλεγαν και οι γείτονες, καθώς η Κίνα πληρωνόταν σε σκληρό συνάλλαγμα, ενώ η Δύση είχε ξεφορτωθεί μια ιδιαίτερα βρώμικη δουλειά.

s3

Η ευφορία δε διήρκησε πολύ και η Δύση ήταν εκείνη που κινδύνευσε να μπει στο καζάν’! Οι διαρκώς εντεινόμενες περιβαλλοντικές ανησυχίες (ή με το πρόσχημα αυτών), συνέπεια του αυξανόμενου εισοδήματος της μέση Κινεζικής οικογένειας, σε συνδυασμό με την από καιρό εκδηλωθείσα απροθυμία των αρχών της αχανούς αυτής χώρας να συνεχίζουν να θυσιάζουν ιδιαιτέρως μεγάλα κέρδη, ξεπουλώντας τους πόρους τους, είχαν ως αποτέλεσμα, αρχικά το 2006, την επιβολή μέγιστων ποσοτήτων προς εξαγωγή (quotas), οι οποίες μειώθηκαν κατά 40% το 2010, οπότε και η παγκόσμια ζήτηση ξεπερνούσε πλέον κατά πολύ την παγκόσμια / κινεζική προσφορά. Σαν να μην έφτανε αυτό, η Κίνα διαβλέποντας τη δυνατότητα χρήσης του ισχυρού όπλου που κατείχε ως εργαλείο άσκησης διπλωματικής πίεσης, διέκοψε για δύο μήνες την εξαγωγή σπανίων γαιών προς την Ιαπωνία, τη μεγαλύτερη μεμονωμένη αγορά σπανίων γαιών.

Η επίπτωση αυτών των άκομψων οικονομικο-πολιτικών κινήσεων ήταν η επαλήθευση των βασικών αρχών της μακροοικονομίας, δηλαδή η αύξηση της τιμής του αγαθού, σε επίπεδα τέτοια ώστε η νέα ζήτηση να ισούται με την προσφορά. Το παραπάνω μάθημα οικονομικών με καθηγητή την Κίνα και μαθητές τις τεχνολογικά ανεπτυγμένες οικονομίες ήταν εξαιρετικά ακριβό, καθότι οδήγησε σε πρωτόγνωρη αύξηση των τιμών από 300% έως και 1000%, ανάλογα με το στοιχείο. Η παγκόσμια αγορά για σπάνιες γαίες, ως εκείνη τη στιγμή, έφτανε μόλις τα 2 δις. Δολάρια ετησίως, ισοδυναμούσε λοιπόν με τον κύκλο εργασιών της βιομηχανίας τσίχλας των ΗΠΑ! Μόνο που χωρίς αυτές οι τσίχλες, κόστους λίγων cents, τα σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης τα οποία έχουν εισάγει την ανθρωπότητα στην ηλεκτρονική εποχή θα ήταν σωρός πλαστικού και μετάλλου.

s4

Ωστόσο, οι παρενέργειες ήταν βραχυπρόθεσμες και οι τιμές των σπανίων γαιών γρήγορα διορθώθηκαν. Σε αυτό συνέβαλε το κεφάλαιο, ανθρώπινο και υλικό, των ΗΠΑ και του πρώτου τη τάξει περιφερειακού εταίρου της, της Ιαπωνίας. Τα ορυχεία της Β. Αμερικής που είχαν την πρωτοκαθεδρία στην παραγωγή των υπερπολύτιμων στοιχείων από 1960 έως το 1980 γρήγορα επανήλθαν σε λειτουργία. Επομένως, το πρώτο σκέλος της δυτικής απάντησης ήταν ότι δεν υπήρξε δισταγμός. Η βρώμικη δουλειά έπρεπε να γίνει από τους ίδιους. Το δεύτερο σκέλος όμως προϋπέθετε γρήγορη ανάληψη πρωτοβουλίας. Και αυτό ήταν το καθήκον των Ιαπώνων. Διότι η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου δε διέθετε ούτε σημαντικούς πόρους, αλλά κυρίως ασφυκτιούσε από το κινεζικό πάγωμα των εξαγωγών, τη στιγμή που η οικονομία της βασιζόταν αποκλειστικά στην Κίνα. Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας προσέφερε 1 δις. Δολάρια σε εταιρίες με σκοπό την εκμετάλλευση ορυχείων εκτός της Κίνας, την ανάπτυξη νέων υποκατάστατων υλικών και τη βελτίωση των μεθόδων ανακύκλωσης – ανάκτησης πόρων. Εν τέλει, κέρδισαν το στοίχημα. Εντός 3 ετών, οι ιαπωνικές εταιρίες, εκμεταλλευόμενες το πλούσιο υπέδαφος του Καζακστάν και της Ινδίας, κατάφεραν να καλύψουν κατά 35% τις ανάγκες της οικονομίας τους. Ακόμη, περιόρισαν τις ανάγκες τους σε σπάνιες γαίες κατά 15%. Τέλος, ανέπτυξαν τις μεθόδους ανακύκλωσης, ώστε να εκμεταλλεύονται καλύτερα και γρηγορότερα τις απορριπτόμενες ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές.

Αν και οι σπάνιες γαίες αντιπροσωπεύουν ένα μηδαμινό ποσοστό της αξίας των διεθνώς διακινούμενων αγαθών, κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει τα αντανακλαστικά της Ιαπωνικής βιομηχανίας, η οποία ακαριαία προέβη στις αναγκαίες κινήσεις για να μειώσει και βαθμιαία να ελαχιστοποιήσει την εξάρτησή της από την Κίνα. Και μάλιστα να επενδύσει υπέρογκα ποσά (το ήμισυ της αξίας της παγκόσμιας ζήτησης σε σπάνιες γαίες) σε έρευνα και ανάπτυξη, τη στιγμή που οι υπόλοιπες κυβερνήσεις διαρκώς συρρικνώνουν τα ανάλογα κονδύλια, ελέω της παγκόσμιας ύφεσης. Τελικά, η μειωμένη ζήτηση λόγω των νέων τεχνικών παραγωγής και των ορυχείων άλλων χωρών συνέτεινε στη μείωση των τιμών, σε σημείο που ο κορυφαίος παραγωγός σπανίων γαιών της Κίνας ανέστειλε την παραγωγή για διάστημα 2 μηνών, σε μια προσπάθεια εκ νέου αύξησης των τιμών.

Οι τιμές των πολύτιμων αυτών πόρων αναμένεται να αυξηθούν, εξαιτίας της διαφαινόμενης επιτάχυνσης των ρυθμών ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας, δημιουργώντας επομένως επιπλέον ζήτηση για πόρους. Παρ’ όλα αυτά, δεν προβλέπεται η επανάληψη του δυτικού δράματος, αναφορικά τουλάχιστον με τις σπάνιες γαίες. Γιατί ο πόλεμος για μερικούς άλλους πόρους συνεχίζεται. Ταυτόχρονα, εντείνεται και η προσπάθεια για έλεγχο των χερσαίων και θαλάσσιων στρατηγικών οδών του διεθνούς εμπορίου. Παράλληλα, διαπιστώνεται μια αύξηση των πολεμικών εξοπλισμών και της προπαρασκευής, όχι μόνο για δημιουργία ισχυρής δύναμης αποτροπής, που αποτελεί υποχρέωση κάθε κράτους, αλλά για ένοπλη αντιπαράθεση και επέκταση των σφαιρών επιρροής των εμπλεκομένων.

-To Be Continued-

 

 

 

Και για να μην ξεχνούμε. Ένας μόνο από τους πολλούς λόγους…

s5

 

 

 

ΠΗΓΕΣ:

 

 

Απάντηση