Και να λοιπόν, η χρονιά που αποκαλύφθηκε η μεγάλη πλάνη. Ήταν το 2008 και συγκεκριμένα Σεπτέμβριος. Και ήταν όντως πλάνη, και συγκεκριμένα οικονομική και μη προβλέψιμη. Κάποιοι οικονομολόγοι που έβλεπαν μακριά μπορούσαν να δουν την επερχόμενη οικονομική φούσκα με την οποία θα έρχονταν αντιμέτωπος ο πλανήτης, αλλά ακόμη και αυτοί που τόλμησαν να κινδυνολογήσουν αποβλήθηκαν από τα μέσα και τους αφαιρέθηκε ο δημόσιος λόγος.

Ασφαλώς και έχουν περάσει πολλά χρόνια από την οικονομική κρίση και το κραχ του 1929, και οι περισσότεροι οικονομολόγοι κατέληγαν μέχρι και τις 14 Σεπτεμβρίου του 2008, ότι είχαμε πάρει καλά το μάθημά μας και ότι γνωρίζαμε πλέον αρκετά, ώστε να μην επαναληφθεί μια μεγάλη ύφεση όπως αυτή του 1929. Ήμασταν σίγουροι πως τότε, την εποχή της κρίσης, εάν δεν είχαν γίνει συγκεκριμένα λάθη όπως η προσπάθεια ισοσκελισμού του προϋπολογισμού ακριβώς πριν την κρίση, και εάν απλώς η κεντρική τράπεζα είχε παράσχει ρευστό άμεσα στις απειλούμενες τράπεζες, ώστε να σταματήσει ο τραπεζικός πανικός τότε θα είχαμε μια πολύ μικρότερης διάρκειας ύφεση το 1929, η οποία θα είχε ξεπεραστεί αρκετά γρηγορότερα και με πολύ μικρότερες συνέπειες στην πραγματική οικονομία.

Από εκείνα τα χρόνια έχουν αλλάξει πολλά, ή τουλάχιστον έτσι πιστεύαμε. Οι χώρες δεν είναι πλέον αφημένες στην τύχη τους, και όταν παραστεί ανάγκη, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οργανώνουν άμεσα πακέτα διάσωσης και αναχαιτίζουν κρίσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μακροχρόνιες υφέσεις. Ο οικονομικός κόσμος λοιπόν, κατέληγε ότι είχε τιθασευτεί σε μεγάλο βαθμό ο οικονομικός κύκλος ( εναλλαγή ύφεσης και ανάπτυξης ), και ότι θα έπρεπε ουσιαστικά να πάμε την οικονομική μας σκέψη ένα βήμα παραπέρα χωρίς να μας απασχολεί και τόσο το φαινόμενο της μακροχρόνιας ύφεσης. Αμερικανοί κεντρικοί τραπεζίτες και καθηγητές πανεπιστημίων έβγαζαν αισιόδοξες ομιλίες περί του τέλους της οικονομικής αγωνίας.

Όλα αυτά ως τις 14 Σεπτεμβρίου του 2008. Στις 15 του ίδιου μήνα, η επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers αφήνεται να πτωχεύσει, και η προαναφερθείσα επιχειρηματολογία σκάει σαν φούσκα, μπροστά στο παγκόσμιο πάγωμα των πιστώσεων που επέρχεται, και τη βαθύτατη κρίση εμπιστοσύνης. Τώρα, 7 χρόνια μετά, μπορούμε να καταλάβουμε πόσο ανόητοι σταθήκαμε, και επίσης να κατανοήσουμε ότι ο οικονομικός κύκλος και το πρόβλημα της παρατεταμένης ύφεσης ποτέ δεν έλειψαν και ίσως ούτε θα λείψουν από την οικονομική μελέτη. Για ακόμη μία φορά, τη δεύτερη μάλλον, γιατί είχε προηγηθεί και η ασιατική κρίση της δεκαετίας του ’90 ο οικονομικός κόσμος και κάποιοι πρωτοκλασάτοι οικονομολόγοι πιάστηκαν αδιάβαστοι, και επιπόλαιοι, και τώρα μεγάλο μέρος της δύσης είναι αντιμέτωπο με τη χειρότερη ύφεση από το 1930.

Ξαφνικά οι αυτάρεσκες δηλώσεις σταμάτησαν από την άλλη πλευρά του ατλαντικού, ομιλίες με τίτλο ένας κόσμος δίχως ύφεση, έγιναν πλέον πώς θα νικήσουμε τη λαίλαπα της ύφεσης, η τραπεζική εμπιστοσύνη χάθηκε παγκοσμίως, και η πλήρης χαλάρωση έδωσε τη θέση της και πάλι σε μια εγρήγορση, που σκοπό έχει να απαντήσει ερωτήματα και να βγάλει την παγκόσμια οικονομία από το τέλμα. Είναι πράγματι ένα δύσκολο εγχείρημα για τον οικονομικό κόσμο. Αυτό που πιστεύαμε πως είχαμε λύσει, ή τουλάχιστον τιθασεύσει σε μεγάλο βαθμό είναι και πάλι μπροστά μας, και μας δημιουργεί πρόβλημα. Σίγουρα πρέπει να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος και η συνταγή που θα δοθεί να είναι βιώσιμη και για το μέλλον, ώστε να μη βρεθούμε και πάλι μπροστά σε παρόμοια προβλήματα. Δεν πρέπει μόνο να αντιμετωπίσουμε την παρούσα κρίση αλλά και να θωρακιστούμε από επανεμφάνισή της στο μέλλον.

Σίγουρα πρέπει να ξεφύγουμε από την ύφεση και να περάσουμε στην ανάπτυξη αλλά αυτό πρέπει να γίνει ορθολογικά και με υγιή τρόπο. Θα πρέπει για παράδειγμα να αποφευχθεί μια πολύ γρήγορη ανάπτυξη με μαζικές ενέσεις ρευστότητας, γιατί αυτή η τεράστια χρηματοδότηση θα φέρει μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα, θα υπάρξει μεγάλος πληθωρισμός ο οποίος για να τιθασευτεί θα πρέπει να αυξηθούν τα επιτόκια και σε μια τέτοια περίπτωση πολύ πιθανόν να βρεθούμε και πάλι μπροστά σε μια χειρότερη ύφεση. Θα πρέπει να βγούμε από αυτήν την ύφεση αφενός, και αυτό να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αντιμετωπίσουμε ξανά ύφεση στο μέλλον αφετέρου.

Γιάννης Τσιαμήτρος

Φοιτητής Οικονομικών Επιστημών Α.Π.Θ.

Απάντηση