Κέλλυ Πλούμη, φοιτήτρια Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Από την αρχαιότητα ο άνθρωπος είχε μια φυσική ροπή προς οτιδήποτε ορίζεται τέχνη, είτε αυτό αποτελεί ένα αξιοθαύμαστο σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχέδιο είτε μία καθηλωτική κινηματογραφική ταινία του Hollywood. Καθώς οι κοινωνίες εξελίσσονται, η τέχνη αλλάζει μορφές και εξυπηρετεί διαφορετικά συμφέροντα. Πέρα από τον ψυχαγωγικό και αισθητικό της χαρακτήρα, η τέχνη ικανοποιεί και τη διαρκώς αυξανόμενη επιθυμία των συλλεκτών για μία ευχάριστη ανανέωση στην συλλογή τους. Οι κατηγορίες έργων τέχνης που φαίνεται να έχουν ζήτηση στην παγκόσμια σκηνή ποικίλουν. Ενδεικτικά απαριθμούνται ως εξής:
- Εικαστικοί πίνακες
- Κλασικά αυτοκίνητα
- Ρολόγια
- Γλυπτά
- Κοσμήματα
- Έπιπλα
- Μουσικά όργανα κτλ.
Προοπτική και αβεβαιότητα στην αγορά τέχνης.
Στη σημερινή εποχή το κίνητρο ενός συλλέκτη έργων τέχνης δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη λατρεία του για το κάλλος. Στην πραγματικότητα, για την πλειονότητα τείνει να αποτελεί μία εναλλακτική κατηγορία επενδυτικού περιουσιακού στοιχείου, με σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Ένας συλλέκτης buyer εμπλουτίζει το χαρτοφυλάκιό του με έργα τέχνης διαφορετικών κατηγοριών, επιτυγχάνοντας έτσι επενδυτική διαφοροποίηση. Συνεπώς, εξασφαλίζει ρευστότητα και πολλές φορές υψηλές αποδόσεις. Αγοράζοντας ένα έργο τέχνης, έπειτα από ενδελεχή έρευνα και στρατηγική πληροφόρηση, το διακρατεί έως ότου εμφανιστεί ευκαιρία πώλησης. Τέτοιες ευκαιρίες μπορεί να σχετίζονται με την αναγνωρισιμότητα του καλλιτέχνη και την πορεία του, τη μετά θάνατον υστεροφημία του, καθώς και με τη φήμη της γκαλερί που τον εκπροσωπεί. Ακόμα, οι παράγοντες ζήτησης σχετίζονται άμεσα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που επηρεάζουν τους αγοραστές.
Όπως σε κάθε επένδυση υπάρχουν μειονεκτήματα, έτσι και η επένδυση στην τέχνη ενέχει κινδύνους και ρίσκα. Αυτό συμβαίνει διότι δύσκολα κάποιος προβλέπει την πορεία της αξίας των έργων τέχνης και προκειμένου να καταλάβει πώς λειτουργεί το οικοσύστημα αυτό, οφείλει να παρακολουθεί ενεργά την επικαιρότητα και να διατηρεί τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Η μεταβλητότητα της τιμής των έργων είναι ιδιαίτερα υψηλή, ενώ οι ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων ετών, σχετικά με τους τρόπους διαφήμισης, την ψηφιοποίηση διαδικασιών και την γενικότερη οικονομική σκηνή, αποθαρρύνουν έναν επενδυτή. Ταυτόχρονα, το κόστος αποθήκευσης και το κόστος ασφάλισης είναι δύο σταθερά έξοδα, που επιβαρύνουν τον πωλητή.
Μια νέα ψηφιακή εποχή.
Είναι γεγονός πως οι γκαλερί, ο τύπος και τα Art Fairs δεν είναι οι μοναδικοί τρόποι να προωθηθεί η τέχνη σήμερα. Νέες στοχευμένες διαδικασίες διαφήμισης των έργων και των καλλιτεχνών έχουν εισβάλει για τα καλά στις ζωές των φιλότεχνων. Αναλυτικότερα, οι ψηφιακές τεχνικές που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19 ποικίλουν και αξιοποιούνται έκτοτε. Μία από αυτές είναι η διοργάνωση και εδραίωση digital δημοπρασιών. Πασίγνωστοι οίκοι δημοπρασιών όπως ο Sotheby’s, ένας από τους μεγαλύτερους και δημοφιλέστερους οίκους παγκοσμίως, παρέχει διαδικτυακή παρακολούθηση των δημοπρασιών του, στους ενδιαφερόμενους.
Άξια αναφοράς, είναι η εμφάνιση των πολυσυζητημένων NFTs (Non Fungible Tokens). Από τον Μάρτιο του 2021, τα ψηφιακά αυτά περιουσιακά στοιχεία, αποτελούν αντικείμενο ενδιαφέροντος για πολλούς. Πιο συγκεκριμένα, ο κάτοχος ενός περιουσιακού στοιχείου με τη μορφή NFT δεν επιβαρύνεται με έξοδα μεσαζόντων ή agents και ως εκ τούτου η διαδικασία αγοραπωλησίας απλοποιείται σημαντικά. Από την άλλη, τα μειονεκτήματα των NFTs διχάζουν την κοινή γνώμη, λόγω της απότομης εισαγωγής τους στην αγορά και της δυσκολίας διαχείρισής τους, από τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Δύο ακόμα προβληματισμοί που εγείρονται, είναι το κόστος αποθήκευσης των έργων, το οποίο προοδευτικά αυξάνεται στην εποχή μας και η πιθανή μείωση της ανάγκης για agents στο χώρο της τέχνης.
Data reports
Σύμφωνα με τα ετήσια στατιστικά στοιχεία της ελβετικής τράπεζας επενδύσεων UBS, σχετικά με τις επενδύσεις και τις χρηματοοικονομικές ροές στον χώρο της τέχνης, παγκοσμίως, μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα.
Το 2024 ήταν μια έντονη χρονιά και επηρέασε όλους τους κλάδους εμπορίου. Προφανώς δε θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη και την αγορά της τέχνης. Οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι πληθωριστικές πιέσεις και η γενικότερη οικονομική αστάθεια, έστρεψαν τους καταναλωτές προς διαφορετικούς τρόπους επένδυσης στην τέχνη, επιδυκνείοντας αξιοσημείωτη αποστροφή κινδύνου.
Όπως παρατηρούμε στο παραπάνω διάγραμμα, η παγκόσμια αγορά τέχνης κατέγραψε εκτιμώμενες πωλήσεις ύψους 57,5 δις $ το 2024 σημειώνοντας πτώση από την προηγούμενη χρονιά. Η πτώση αυτή δικαιολογείται από την ανάγκη των αγοραστών να επενδύσουν σε χαμηλότερης τιμής έργα, έναντι πολύ ακριβών. Αισιόδοξο γεγονός, αποτελεί η αύξηση του αριθμού συναλλαγών κατά 3%. Κατά συνέπεια, η πτώση στις συνολικές πωλήσεις δε σημαίνει πως μειώθηκε το ενδιαφέρον του κοινού, από το προηγούμενο έτος. Αντίθετα, φανερώνει τη σημασία της σχέσης ποιότητας-τιμής για τους αγοραστές, καθώς και την αναζήτηση νέων καταναλωτικών προτύπων, ανεξαρτήτως διαθέσιμου εισοδήματος. Τέλος, σύμφωνα με το report της UBS για το 2024, η συνολική αξία των πωλήσεων των NFTs έχει σταθεροποιηθεί σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα.
Συμπεράσματα
Είναι γεγονός, πως η παγκόσμια σκηνή διαφήμισης και αγοραπωλησίας των έργων τέχνης αλλάζει συνεχώς, με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Παρά τις αντικρουόμενες απόψεις, σχετικά με το αν η ψηφιακή εποχή ωφελεί ή αλλοιώνει την εμπειρία της τέχνης, η αγάπη και το ενδιαφέρον του κοινού παραμένουν σταθερά και αισιόδοξα.
Αγγελική Ντούρου. (2022, October 20). Δημοπρασίες Έργων Τέχνης: Από τον Ηρόδοτο στα NFTs | αθηΝΕΑ. Retrieved June 9, 2025, from αθηΝΕΑ website: https://a8inea.com/dimoprasies-ergon-technis-apo-ton-irodoto-sta-nfts/
Χριστίνα Τσίμα. (2022, November 4). Περί Τέχνης και Οικονομίας | αθηΝΕΑ. Retrieved June 9, 2025, from αθηΝΕΑ website: https://a8inea.com/peritexniskaiikonomias/
McAndrew, Dr. C. (2025). THE ART BASEL & UBS ART MARKET REPORT 2025 BY ARTS ECONOMICS. Art Basel and UBS. Retrieved from Art Basel and UBS website: https://www.ubs.com/global/en/our-firm/art/art-market-insights/download-market-report-2025.html
Sharma, R. (2024, June 12). Non-Fungible Token Definition: Understanding NFTs. Retrieved from Investopedia website: https://www.investopedia.com/non-fungible-tokens-nft-5115211
Shaw, A. (2025, April 7). Why five years after the pandemic, art fairs are still in recovery. Retrieved from The Art Newspaper – International art news and events website: https://www.theartnewspaper.com/2025/04/07/five-years-after-pandemic-art-fairs-still-in-recovery
