Αναζητώντας ένα νέο παραγωγικό μοντέλο

Βασίλης Τσούτσης, φοιτητής Οικονομικών Επιστημών ΠΑΜΑΚ

Η απουσία ενός συγκροτημένου σχεδίου, αναφορικά με τη διαμόρφωση και την υλοποίηση ενός βιώσιμου παραγωγικού μοντέλου (και όχι μόνο), εμποδίζει την Ελλάδα να ανταγωνιστεί χώρες με σημαντικά πλεονεκτήματα καινοτομίας, κόστους εργασίας και εύρυθμης λειτουργίας του κράτους.

Παρόλα αυτά, μία σειρά από μεταρρυθμίσεις, καθώς και η στοχευμένη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της χώρας, αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση. Οι ιθύνοντες χάραξης πολιτικής δεν θα πρέπει να επικεντρωθούν, αποκλειστικά, στην οικονομική μεγέθυνση της οικονομίας, αλλά να στοχεύσουν παράλληλα στη συνολική κοινωνική ευημερία, αφού αναμένεται να έχει πολλαπλάσια οφέλη για την ευρύτερη κοινωνία και την πραγματική οικονομία.

Σε χώρες που γνώρισαν ραγδαία ανάπτυξη, όπως η Κίνα και παλιότερα η Ιταλία και η Γαλλία το κράτος είχε σημαντικό ρόλο, καθώς ανέλαβε να προστατέψει ορισμένους τομείς της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, επιδότησε την παραγωγή, προκειμένου να ρίξει το κόστος, ενώ παράλληλα παρείχε την κατάλληλη τεχνογνωσία σε εγχώριες επιχειρήσεις, ώστε να γίνουν ανταγωνιστικές στην παγκόσμια οικονομία.

Δυστυχώς, το ελληνικό κράτος έχει χάσει πολύτιμο χρόνο περιμένοντας αποκλειστικά ξένες επενδύσεις και ιδιωτικούς φορείς, προκειμένου να αλλάξουν το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Όπως φαίνεται, η πλειονότητα αυτών των επενδύσεων αφορά, κυρίως, τους τομείς του τουρισμού και των κατασκευών, όπου δεν δημιουργούν συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης και ποιοτικές θέσεις εργασίας.

Η σημαντική ευκαιρία

Αδιαμφισβήτητα, η Ελλάδα διαθέτει ένα υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό, το οποίο, ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό μεταναστεύει, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες και ευκαιρίες στο εξωτερικό. Συνεπώς, προκειμένου να αναπτυχθεί η οικονομία και να γίνει πιο ελκυστική, απαιτείται ένα τολμηρό βήμα προς την έρευνα και την καινοτομία. Παρόλα αυτά, η σταδιακή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας δεν συνοδεύτηκε από τις αναγκαίες αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο που είχαν προβλεφθεί στα μνημονιακά προγράμματα, παρά τα σκληρά μέτρα που επιβλήθηκαν εις βάρος των Ελλήνων πολιτών.

Η πρόσφατη επαναφορά της επενδυτικής βαθμίδας, καθώς και η δυνατότητα αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (56 δισ. έως το 2026) προσφέρουν μια σημαντική ευκαιρία για αναδιαμόρφωση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Μια τέτοια αλλαγή, χαρακτηρίζεται από σημαντικές τομές στην δημόσια διαχείριση, δημιουργώντας ένα πολύ πιο αποδοτικό και βιώσιμο κράτος. Παράλληλα, αναγκαία θεωρείται η μετάβαση από την κατανάλωση στην παραγωγή, με ανταγωνιστικές επιχειρήσεις επαρκούς μεγέθους και περισσότερη καινοτομία.

Κομβικές προκλήσεις :

Μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις και τα κατεστημένα, που παρεμποδίζουν την πρόοδο και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας είναι:

1. H σημαντική αναντιστοιχία δεξιοτήτων μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, καθώς και το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των νέων και των γυναικών στην αγορά εργασίας.
2. Η έλλειψη ενός σταθερού φορολογικού συστήματος, που δημιουργεί ένα επενδυτικό κλίμα αβεβαιότητας, ενώ ταυτόχρονα ποικίλα γραφειοκρατικά εμπόδια καθιστούν ακόμα πιο περίπλοκη τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων.
3. Η εμφανής έλλειψη τομεακής διαφοροποίησης της οικονομίας, πέρα από τους κλάδους του τουρισμού και των κατασκευών.
4. Το αναποτελεσματικό δημόσιο σύστημα δικαιοσύνης και η ιδιαίτερα αργή απονομή δικαιοσύνης.
5. Τα σοβαρά κενά στην εκπαίδευση, που οδηγούν σε ανεπάρκεια δεξιοτήτων, καθώς και η μηδαμινή σύνδεση μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων.
6. Οι περιορισμένες εξαγωγές, κυρίως σε υπηρεσίες και προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
7. Φαινόμενα κακοδιαχείρισης και αναξιοκρατίας, σχετικά με τη διαχείριση των κρατικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Προτάσεις για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο

Προκειμένου να εφαρμοστεί ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, απαιτούνται σημαντικές τομές τόσο στο κράτος όσο και στις επιχειρήσεις, καθώς και μια σαφώς πιο αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ τους. Ορισμένες από αυτές τις αλλαγές αποτελούν:

1. Η αύξηση των επενδύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ, πλησιάζοντας το μέσον όρο της ΕΕ (22%), δίνοντας έμφαση σε παραγωγικές δραστηριότητες, προκειμένου να παραχθεί μεγαλύτερη εγχώρια προστιθέμενη αξία και ακόμα περισσότερες ποιοτικές θέσεις εργασίας.
2. Ένα νέο φορολογικό σύστημα, που θα δίνει κίνητρα για εργασία και επένδυση, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για μία βιώσιμη ανάπτυξη.
3. Η βελτίωση της ποιότητας της ρυθμιστικής διακυβέρνησης, της δημόσιας διοίκησης, καθώς και η μείωση της γραφειοκρατίας στην πράξη. Απαραίτητος κρίνεται ο υπερδιπλασιασμός της ταχύτητας απονομής της δικαιοσύνης.
4. Μια βιομηχανία με αυξανόμενη συνεισφορά, στο 15% του ΑΕΠ, με έμφαση στην αναβάθμιση της καινοτομίας, αλλά και στην πράσινη μετάβαση. Σημαντικές, επίσης, καθίστανται πρωτοβουλίες για την ενίσχυση κλάδων με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
5. Η βελτίωση των μέσων μισθών κατά 50% μέσω αυξήσεων, καθώς και με διεύρυνση της φορολογικής βάσης, ώστε οι μισθωτοί να μη σηκώνουν υπέρμετρο βάρος.
6. Μείωση των ολιγοπωλίων και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και των τραπεζών. Επιπλέον, ισότιμη πρόσβαση στη χρηματοδότηση, με την ανάπτυξη χρηματοδοτικών προγραμμάτων για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, προσφέροντας χαμηλά επιτόκια και ευέλικτους όρους.
7. Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος, με στόχο την ανάπτυξη ικανών ατόμων με ουσιαστικές δεξιότητες και εφόδια, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στην πρόοδο της κοινωνίας.
8. Ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα μέσω της υιοθέτησης σύγχρονων τεχνολογιών, την αύξηση των δραστηριοτήτων Έρευνας & Ανάπτυξης, καθώς και τη παροχή των κατάλληλων κινήτρων.
9. Επένδυση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), με ένα οργανωμένο σχέδιο που θα βασίζεται και θα αφορά κάθε πολίτη, προκειμένου να επωφεληθούν όλοι από την φθηνή ενέργεια που παράγουν.

Η στήριξη της βιομηχανικής παραγωγής πρέπει να τοποθετηθεί στο επίκεντρο της εθνικής στρατηγικής, καθώς αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ανάπτυξης και θέτει τις βάσεις για ένα ισχυρό κράτος. Συνεπώς, η προώθηση φιλόδοξων επενδυτικών σχεδίων σε τομείς αιχμής, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η τεχνητή νοημοσύνη και τα φάρμακα, κρίνεται αναγκαία.

Στη σημερινή εποχή της ενεργειακής και πολιτικής αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή, η ενεργειακή αυτονομία, η διατροφική αυτάρκεια και η ανασυγκρότηση της αμυντικής βιομηχανίας, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Η επένδυση σε αυτούς τους τομείς θα επιτρέψει στη χώρα μας να δημιουργήσει μια ανθεκτική οικονομία, που δεν θα επηρεάζεται από τις συνεχείς κρίσεις. Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές πρέπει να βασιστούν σε ένα οργανωμένο σχέδιο, που θα λειτουργεί προς όφελος των πολιτών και όχι για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων, ορισμένων μεγάλων εταιρειών.

Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν δύο εκθέσεις υψηλού επιπέδου, από τον πρώην Ιταλό πρωθυπουργό Enrico Letta και από τον πρώην πρόεδρο της ΕΚΤ και πρώην πρωθυπουργό Mario Draghi. Συγκεκριμένα και οι δύο εκθέσεις αναφέρονται στην ανάγκη για μια ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, χρηματοδοτούμενη από κοινοτικούς πόρους*, προκειμένου να αντιμετωπιστούν προκλήσεις όπως η πράσινη μετάβαση, η μείωση της εξάρτησης από εξωτερικές δυνάμεις, καθώς και η ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας.

• Αυτοί οι κοινοτικοί πόροι αφορούν υπέρογκα ποσά σε νέες επενδύσεις, τα οποία θα καλυφθούν από την έκδοση κοινού χρέους (ευρωομόλογα), σε συνδυασμό με τη φορολογία μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.

Εάν η σταδιακή διαμόρφωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους, θα ωφελήσει καταλυτικά την ελληνική οικονομία. Σε διαφορετική περίπτωση, οι περιφερειακές χώρες θα υστερήσουν ακόμη περισσότερο στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, καθώς και τη διπλή πρόκληση της ψηφιακής και ενεργειακής μετάβασης.

Συμπέρασμα

Το κράτος είναι απαραίτητο να δημιουργήσει τις συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης που επιδιώκει για το μέλλον, στη βάση ενός μακροπρόθεσμου πλάνου παραγωγικής ανασυγκρότησης. Επομένως, κύριος στόχος πρέπει να αποτελεί η επίτευξη στρατηγικής αυτονομίας και η ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας, διασφαλίζοντας έτσι ένα περιβάλλον σταθερότητας και ευημερίας για τους πολίτες.

Βιβλιογραφία

• Eteron. Οδυσσέας Κωνσταντινάκος (2024, April) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ eteron.org
• Αλεξάκης, Γ. (2024, April 1). “Σήματα” της αγοράς για το παραγωγικό μοντέλο. News 24/7. News24/7.gr
• Αγουρίδης, Γ. (2024, May 19). Παραγωγικό μοντέλο: Αλλάζει ή όχι στην ελληνική οικονομία – Δύο οικονομολόγοι απαντούν. Οικονομικός Ταχυδρόμος – ot.gr
• Dianeosis. (2023, October 11). Ένα νέο παραγωγικό μοντέλο για την Ελλάδα – dianeosis.org